Primula acaulis (pierwiosnek bezłodygowy) - mieszanka kolorów Pierwiosnki, zwane też prymulkami to jedne z pierwszych kwiatów wiosny. Nazwa wywodzi się od słowa primus - wczesny. Ich wesołe, kolorowe kwiaty dodają nam energii, gdy tylko marzec zrobi się ciepły. Zakwitają w gruncie. Jako pierwsze pojawiają się kwiaty pierwiosnka wyniosłego (Primula elatior), ząbkowanego (Primula denticulata) i gruzińskiego (Primula juliae).

Nieco później (kwiecień, maj) zaczynają kwitnienie inne gatunki, a mianowicie dziko rosnący w Polsce pierwiosnek lekarski (Primula officinalis), bezłodygowy (Primula acaulis) i łyszczak (Primula auricula), a także pochodzące od niego pierwiosnek omszony (Primula x pubescens), omączony (Primula farinosa) i zarzyczkowaty (Primula cortusoides).

Latem kwitną pierwiosnki japońskie (Primula japonica), Viala (Primula vialii), kwiecisty (Primula florindae), przyprószony (Primula pulve) i Beesa (Primula beesiana).

Ale pierwiosnki mogą rosnąć nie tylko w gruncie. Można je kupić w kwiaciarniach jako wczesnowiosenne rośliny doniczkowe do aranżacji mieszkania, a potem na balkon i taras. Istnieją także typowe pierwiosnki domowe np. pierwiosnek kubkowaty (Primula obconica). Doniczki z kolorowymi pierwiosnkami: bezłodygowym (Primula acaulis) i wyniosłym (Primula elatior) pojawiają się w kwiaciarniach już w styczniu.

Kwiaty w intensywnych odcieniach żółci, błękitu, różu, czerwieni, pomarańczu i fioletu cieszą nasz wzrok. Powinniśmy im zapewnić rozproszone światło, niezbyt wysoką temperaturę i wilgotne podłoże. Kiedy przekwitną wysadzamy je do gruntu. Za rok zakwitną ponownie.



Pierwiosnki kwitnące wiosną

Pierwiosnek gruziński (Primula juliae)

Jest to najniższy z pierwiosnków (do 5 cm), a jego liście tworzą zwartą darń. Kwiaty pojawiają się w marcu i kwietniu. Są fioletowe z żółtą rurką korony. Karbowane liście mają kształt jajowaty lub nerkowaty o sercowatej nasadzie. Pierwiosnek gruziński lubi stanowiska cieniste, dobrze rośnie w glebie próchnicznej, wilgotnej. Dywany pokryte kwiatami mają niesamowity wygląd. Uprawiany najczęściej w ogrodach skalnych, rozmnaża się przez podział.

Pierwiosnek bezłodygowy (Primula acaulis)


Primula "Zebra Blue"

Charakteryzuje się niskim wzrostem, do 10-30 cm wysokości, jest najbardziej popularnym z gatunków uprawianych w doniczkach, chociaż w ciepłym mieszkaniu szybko przekwita. Jego kwiaty osadzone są na kilkucentymetrowych pędach, mogą być białe, żółte, różowe, czerwone, fioletowe, a także dwubarwne, z kontrastowym jaśniejszym oczkiem lub cieniowane.

Pierwiosnek lekarski (Primula officinalis)

Wytwarza jasnożółte kwiaty o delikatnym zapachu. Osiąga 25 cm wysokości, liście ma pomarszczone a na ich spodzie biały, filcowaty nalot. Szczególnie efektownie wygląda w większych grupach, w założeniach naturalistycznych. Najlepiej go sadzić w wapiennym, niezbyt wilgotnym podłożu.

Pierwiosnek łyszczak (Primula auricula)

Cechą charakterystyczną tego pierwiosnka są liście z mączystym nalotem, zebrane w rozety i pachnące kwiaty o ciekawym zabarwieniu. Najlepiej prezentuje się w ogródkach skalnych. Może rosnąć między kamieniami w miejscach półcienistych. Lubi gleby wapienne. Dorasta do 15 cm wysokości, kwitnie od kwietnia do czerwca.

Primula officinalis Primula auricula Primula auricula Primula auricula

Pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata)

Dorasta do 30 cm. Jego długie, skórzaste, ząbkowane liście zebrane są w rozety. Charakterystyczne są też kwiaty, tworzące kule na długich łodyżkach. Odcienie różowego, fioletu i bieli.

Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior)

Osiąga 30 cm i jest bardzo odporny na mrozy. Jego kwiaty są bezwonne, zebrane w duże baldachy. Występuje w licznych odmianach, różniących się barwą płatków (białe, kremowe, czerwone, pomarańczowe, różowe). Kwiaty często mają wyraźne zaznaczone żółte oczko lub jaśniejszy brzeg płatków.

Primula auricula "Alpenaurikel"Primula auricula "Hinton Fields"

Pierwiosnek omszony (Primula x pubescens)

Ten pierwiosnek ma bardzo duże kwiaty, dwu- lub trójbarwne, z kontrastowo zabarwionym oczkiem lub brzegiem. Kwitnie od marca do czerwca. Jasnozielone, mięsiste liście tego pierwiosnka są długości 20 cm. Rośliny należy sadzić głęboko, ze względu na długie korzenie. Lubi glebę żyzną, wilgotną, ale przepuszczalną, stanowisko słoneczne lub półcień.

Pierwiosnek Siebolda (Primula sieboldii)

Tworzy pełzające kępy o wysokości 20-30 cm. Wszystkie liście są odziomkowe, duże, sercowate, pomarszczone, jasnozielone. Obumierają po przekwitnięciu rośliny. Kwiaty duże, promieniste, zebrane w kilkukwiatowe baldachy, najczęściej są różowe, u odmian mogą mieć różny kolor.

Pierwiosnek (Primula kisoana)

Ten wiosenny pierwiosnek tworzy okrągłe rozety niebiesko-zielonych liści, z których wyrastają różowe, lawendowe lub białe kwiaty na długich łodyżkach. Lubi półcień i próchniczną glebę.


Pierwiosnek maleńki (Primula minima)

Potrzebuje bezpośredniego światła słonecznego i regularnego podlewania, ale bez stagnującej wody. Są wytrzymałe na zimno, roślina dla kolekcjonerów do ogrodów alpejskich.

Pierwiosnek siny (Primula glaucescens)

Nadaje się do ogrodów alpejskich i skalnych, osiąga wysokość do 15 cm, lubi półcień, zasadową glebę, ma średnie zapotrzebowanie na wodę. Liście zimozielone, gładkie, nadaje się do pojemników. Rozmnażanie przez oddzielanie sadzonek od rośliny matecznej lub z nasion sianych bezpośrednio do gruntu jesienią.

Pierwiosnek tracki (Primula frondosa)

Można go uprawiać w bezpośrednim nasłonecznieniu. Wymaga regularnego nawadniania i stale mokrej gleby. Dorasta do 15 cm, zachwyca swą delikatnością i niezwykłym urokiem. Jego filigranowe dzwoneczki i żywotność sprawiają, że będzie cennym nabytkiem dla miłośników prymulek. Niewielkie rozmiary tych roślin powodują, że idealnie wyglądają one w ogrodzie skalnym.

Prymulki te potrzebują dobrze przepuszczalnego podłoża, bo wtedy całkiem dobrze znoszą wilgotną wiosnę. Roślina preferuje glebę wilgotną, próchniczą o odczynie obojętnym lub kwaśnym (pH 6-7). Nadaje się do ogródków skalnych.

Primula japonica "Miller's Crimson"

Pierwiosnek pospolity (Primula vulgaris)

Roślina wytwarza wiosną rozety odwrotnie jajowatych, marszczonych liści o lekko ząbkowanych brzegach oraz żółte kwiaty średnicy kilku centymetrów zebrane po kilka sztuk. Okres kwitnienia przypada na kwiecień oraz maj. Wyhodowano obecnie bardzo wiele odmian ogrodowych, które znacznie różnią się od gatunku wyjściowego wielkością, kolorem oraz kształtem kwiatów. Mieszańce kwitną w kolorze białym, żółtym, pomarańczowym, różowym, fioletowym, niebieskim, czerwonym, purpurowym i zielonym.

Są one z reguły bardziej żywotne, kwitną znacznie obficiej oraz znacznie dłużej niż gatunek botaniczny, od którego pochodzą. Lubią stanowisko zarówno słoneczne, jak i półcieniste, gleby kwaśne i obojętne, wilgotne i żyzne. Osiągają wysokość do 50 cm. Zastosowanie: roślina okrywowa, rabaty mieszane, ogrody skalne, balkony i tarasy, mieszkania, na cmentarze.

Rozrośnięte kępy należy odmładzać co 2-3 lata przez podział i przesadzać na nowe miejsce ponieważ mrozoodporność starszych roślin jest zawodna.

Primula deuteronana

Ta roślina w naturze występuje w Nepalu na dużych wysokościach - 3.500-4.500 m. n.p.m. Okazuje się dość łatwa w uprawie w półcienistym miejscu, jest też niewybredna co do gleby. Jednak to roślina dla kolekcjonerów, gdyż jest niestety trudna do zdobycia.

Primula elatior "Gessi Pacific Gold"

Pierwiosnki kwitnące latem

Pierwiosnek japoński (Primula japonica)

Tworzy kępy o wysokości do 60 cm i szerokości ok. 45 cm. Ma długie, jajowate i ząbkowane liście i omączone pędy kwiatostanowe o długości 30-60 cm. Kwiaty zebrane w okółki, błyszczące, w kolorze od prawie białego poprzez różowy, purpurowy po szkarłatny. Najlepiej rośnie na wilgotnych glebach. Rozmnaża się go z nasion wysiewanych wczesną wiosną, najłatwiej jednak przez podział rozrośniętych kęp. Wskazane jest usuwanie przekwitniętych kwiatów oraz obumarłych liści.

Pierwiosnek Viala (Primula vialii)

Osiąga 50 cm wysokości, ma bardzo nietypowe kwiatostany, zebrane w gęste, dwubarwne kłosy, kielichy są ciemnoczerwone, a same kwiaty w kolorze lila, które rozkwitają od dołu - z dnia na dzień, w miarę otwierania się poszczególnych kwiatków, zmienia się dominanta kolorystyczna kwiatostanu od karminu do różowego tworząc ciekawy kontrast.

Najlepiej czuje się w miejscu lekko zacienionym, wilgotnym. Lubi gleby żyzne, ciężkie, gliniaste lub piaszczysto-gliniaste, mokre, stanowisko półcieniste. Na glebach wilgotnych radzi sobie też w słońcu. Im bardziej suche stanowisko, tym bardziej wskazane jest zacienienie. Zastosowanie: rabaty mieszane, ogrody skalne, oczka wodne. Roślina wyróżniona przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze nagrodą Award of Garden Meri za szczególne walory ogrodowe.


Pierwiosnek kwiecisty (Primula florindae)

Lubi stanowiska wilgotne, dobrze rośnie nad strumieniami i w pobliżu oczek wodnych. Należy do najwyższych pierwiosnków, osiąga bowiem nawet 100 cm wysokości. Ma pachnące, jasnożółte kwiaty z przewieszającymi się szypułkami oraz lśniącymi liśćmi o karbowanych brzegach. Znane też są odmiany mieszańcowe o kolorze pomarańczowym i czerwonym.

Pierwiosnek przyprószony (Primula pulverulenta)

Lubi pełne słońce lub półcień, gleby kwaśne i wilgotne, osiąga wysokość do 90 cm. Jego warstwowe, głęboko czerwone kwiaty wyrastają na białych, omączonych łodygach, powyżej rozety liści. Rozmnażanie przez wysiew nasion natychmiast, jak tylko są dojrzałe.

Pierwiosnek Beesa (Primula beesiana)

Nadaje się do oczka wodnego, lubi glebę wilgotną, ciężką, gliniastą, zasobną w humus. Stanowisko półcień lub pełne słońce. Jest to wysoki (50-60 cm) pierwiosnek z purpurowo-czerwonymi lub różowymi pachnącymi kwiatami. Duże liście długości około 50 cm tworzą rozłożyste rozety. Wymaga starannego podlewania.

Primula japonica Primula japonica "Postford White" Primula japonica

Pierwiosnek główkowaty (Primula capitata)

Osiąga wysokość do 20 cm. Liście podługowato-jajowate długości 7-10 cm, ząbkowane, skórzaste, jasnozielone, od spodu srebrzyste. Pełne uroku kwiaty odmiany "Salvana" koloru ciemnogranatowego zebrane są w spłaszczone, kuliste kwiatostany osadzone na wierzchołku sztywnych i wzniesionych pędów.

Najlepiej rośnie w słońcu, na glebach umiarkowanie wilgotnych. Bardzo malownicza bylina, która powinna się znaleźć w każdym ogródku skalnym. Ciekawa ze względu na atrakcyjny kwiatostan, jak również termin kwitnienia. Wymaga lekkiego okrycia na zimę, zabezpieczającego przed nadmiarem wilgoci.

Zasady uprawy pierwiosnków ogrodowych

Stanowisko: w większości półcieniste, wiosną dość jasne, potem lekko zacienione. Jeżeli chcemy, zapewnić im jak najlepsze warunki, powinniśmy te kwiaty sadzić w miejscach, gdzie w okresie wiosennym docierają do nich promienie słoneczne zaś latem mają zapewniony cień (np. pod drzewami liściastymi). W słońcu można uprawiać pierwiosnki gruzińskie, bezłodygowe, lekarskie i kwieciste.

Podłoże: stale wilgotne, gleba ciężka, gliniasta, zasobna w próchnicę, w większości zasobna w wapń. W przypadku odmian pierwiosnków omączonych, japońskich, kwiecistych i Beese’a należy zastosować podłoże z dużą zawartością wapnia, a w przypadku pierwiosnka zarzyczkowatego, podłoże lekkie i ubogie w wapń.

Większość gatunków źle znosi suszę, powinny być regularnie podlewane, a niektóre wręcz lubią rosnąć w wodzie. Pierwiosnek omączony i Vialii wymaga sadzenia w przepuszczalnym podłożu lub na podwyższonych rabatach.

Primula denticulata "Alba" Primula denticulata "Blaue Auslese"

Odporność na mróz: pierwiosnki mają trwałe liście, więc zimą mogą być narażone na przesuszenie i przemarzanie. Najlepszym zabezpieczeniem jest okrycie warstwą torfu, kory lub suchych liści.

Rozmnażanie: najlepszym sposobem jest podział kęp na przełomie maja i czerwca. Dzieliłam je także nawet w porze kwitnienia. To bardzo wdzięczne byliny pod tym względem. Łatwo się przyjmują. Większość gatunków, możemy rozmnażać również poprzez wysiew nasion (pierwiosnek lekarski i omszony).

Przed wysianiem, nasiona należy przechłodzić. Dotyczy to głownie pierwiosnków: gruzińskiego, bezłodygowego oraz wyniosłego. Pierwiosnek gruziński może kiełkować dopiero po dwóch sezonach wegetacyjnych. W przypadku pierwiosnka nasiona powinniśmy wręcz przemrozić. Nasionka należy wysiewać jesienią od września do listopada.

Natomiast nasiona pierwiosnków omączonych oraz zarzyczkowatych wysiewamy zaraz po zbiorze nasion. Od lutego do kwietnia, możemy siać nasionka pierwiosnka bezłodygowego oraz wyniosłego. Pierwiosnek ząbkowany możemy rozmnażać poprzez sadzonki korzeniowe od grudnia do maja.

Prymulka do uprawy domowej Primula sieboldii "White Form"

Pierwiosnki jako kwiaty domowe

Te pierwiosnki należą do gatunku pierwiosnek kubkowaty (Primula obconica) i były popularne za czasów naszych babć, teraz natomiast za sprawą nowych odmian hodowlanych przeżywają swój renesans. Ich kwiaty cieszą nas raczej w miesiącach jesiennych i zimowych. Są bardzo okazałe, skupione w baldachach i kwitną dość długo (2-3 miesiące).

Dorastają do 30 cm wysokości, mają szeroką paletę barw, od różowej, fioletowej, białej, pomarańczowej, aż po niebieską.

Istnieją też odmiany półpełne. Liście są szerokie, pokryte miękkimi włoskami, które u niektórych osób mogą wywołać uczulenie na skórze, dlatego wszelkie prace pielęgnacyjne należy wykonywać w rękawiczkach.

Pierwiosnki kubkowate wymagają dobrego światła, lecz nie bezpośredniego (wystawa wschodnia), niezbyt wysokiej temperatury (10-15 stopni), ustawiamy je z dala od grzejników. Podlewamy regularnie, ale nadmiar wody z podstawki wylewamy. Wymagane podłoże lekko kwaśne. Tych pierwiosnków lepiej nie rozmnażać samemu, a kupować kwitnące egzemplarze w kwiaciarni.

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium

Słowa kluczowe: wiosna w ogrodzie, rośliny, byliny
11 komentarzy:
Anna Żochowska 13:57, 23 lut 2011

nawet się nie spodziewałam, że jest tyle odmian pierwiosnków, wszystkie są śliczne, bardzo pouczający artykuł szczególnie jeżeli chodzi o podłoże dla różnych odmian ich rozmnażanie i uprawę, bardzo dziękuję, za pouczający artykuł i za te wszystkie piękne kwiaty:))

Matka 14:34, 23 lut 2011

ło Matyldo!cudne kolorki i odmiany!ja narazie mam tylko jedną, ale w swoim ukochanym kolorku-fioletowym:) Danusiu, zazdroszczę zakupów:)

Danusza 15:17, 23 lut 2011

jak zwykle wypas dla oczu:) ten pospolity jest najlepszy:)

Hania Kolak 17:15, 23 lut 2011

Po prostu są piękne!!!

Joku 19:25, 23 lut 2011

Bardzo ucieszył mnie ten artykuł, zwłaszcza opis wymagań co do stanowiska, gleby i pH. Miałam kiedyś sporo pierwiosnków, ale w dużej części wyginęły. Teraz planuję uzupełnić małą rabatkę za altanką. Dziękuję Szefowo! :)

Grażyna Michalik 08:25, 24 lut 2011

piękne , szczególnie te z kwiatostanem w formie kul, tylko gdzie je dostać :)

Zbigniew Gazda 09:43, 24 lut 2011

Dzięki. Na wiosnę gdy jesteśmy spragnieni kwitnących kwiatów - to one nas rozweselają. Muszę je przesadzić w dolną część skarpy gdzie jest bardziej wilgotno.

Danuta Młoźniak 12:08, 24 lut 2011

Grażynko, pierwiosnki z kwiatostanami w kształcie kul kupiłam na giełdzie kwiatowej w Broniszach pod Warszawą. Na pewno są też na innych giełdach w dużych miastach. W szkółkach bylinowych też na pewno można je kupić.

grazyna_plociennik 21:52, 24 lut 2011

Są cudowne! wnoszą do ogrodu tyle radości:)

Danuta Szawczik 14:09, 09 mar 2011

Jeszcze trzeba trochę poczekac kiedy bedą cieszyły się oczy moje ich widokiem i nie tylko moje .Będe musiała iść i zrobic między kępkami trochę porządku , zruszyc ziemię , oczyscić ze zbędnych lisci aby nie zawiodły i pięknie , długo kwitły. Dobrze , ze Pani je tak dokładnie opisała.Wszystkie artykuły o ogrodach czytam z ciekawoscią bo nie mogę tam byc .DZiękuję i pozdrawiam wiosennie.

ada14 22:15, 05 sie 2014

A może ktoś mi wyjaśni dlaczego moje pierwiosnki kwitną teraz? Wiosną oczywiście też kwitły i to bardzo ładnie. Dodam tylko, że są to pierwiosnki bezłodygowe, które zakupione w sklepach w donicach po przekwitnięciu trafiły w zeszłym roku do ogrodu.