Ogród Botaniczny w Poczdamie w Niemczech (Botanischer Garten Potsdam, znany również jako Botanischer Garten der Universität Potsdam), jest ogrodem botanicznym i arboretum o powierzchni 8,5 ha, z których 5 ha jest udostępnione zwiedzającym. Placówka, administrowana przez Uniwersytet w Poczdamie, jest członkiem BGCI - Botanic Gardens Conservation International.

Celem tej organizacji jest zapobieganie wymieraniu roślin, które są istotne dla wszelkiego życia na ziemi. Wiemy, że 1/3 wszystkich gatunków roślin jest zagrożona wyginięciem. W 1998 roku ponad 8753 gatunków drzew, czyli 10% całkowitej światowej roślinnej populacji, były zagrożone. Ludzkość zdaje sobie sprawę, że wymieranie gatunków roślin nie jest nieuniknione, ale także wie, że każdy gatunek ma wyjątkową rolę do odegrania. BGCI działa tak, aby zapewnić różnorodność roślin na całym świecie i zdrowie ekosystemu w ogóle. Ogród w Poczdamie zdobył w tym zakresie szczególne uznanie za herbarium.

Historia

Początki ogrodów i głównych budowli sięgają XVIII wieku, kiedy to rozpoczęto pierwsze uprawy szklarniowe. Główny ogrodnik brał wtedy udział w corocznych wystawach organizowanych w Berlinie przez Towarzystwo Ogrodnicze. Był on nagradzany za dynie różnych odmian, truskawki-giganty, figi, kolby kukurydzy, kwitnące pantofelniki, Epiphyllum, brzoskwinie, morele i melony. Wiadomo, że ogród przy obecnym planie został założony w 1950 roku, na w dwóch sąsiednich działkach: części parku Sanssouci oraz rajskiego ogrodu ("Paradiesgarten") na około 2,5 ha.

Po II wojnie światowej, w parku Sanssouci całość była kontrolowana przez Armię Czerwoną i została na krótko oddziałem Moskiewskiego Ogródu Botanicznego. W 1950 powstał obecny ogród botaniczny na północnym skraju Sanssouci - "Maulbeerallee", która dzieli go na dwa odrębne obszary. Na północy znajduje się rajski ogród (teraz poświęcony nauczaniu i prezentacji), a po stronie południowej znajduje się budynek szkoły, szklarnie i przestrzeń zewnętrzna ogrodu.

Kolekcje

W ogrodzie zgromadzono 9.000 taksonów, w tym sukulenty (880), Begoniaceae (89), Araceae (250), Aizoaceae (260), Haworthia (55), paprocie (230), Proteaceae z Australii i storczyki (320), gatunki inwazyjne i chińskie zioła lecznicze. W ogrodzie zewnętrznym rośnie około 4000 taksonów, w tym 50 gatunków roślin zagrożonych w regionie Brandenburgii.

Szklarnie

W ogrodzie znajduje się 10 szklarni (około 3.000 m² powierzchni), zawierających około 4600 roślin. Uprawia się w nich doświadczalnie przedstawicieli różnorodnej flory śródziemnomorskiej, tropikalnej i stref podzwrotnikowych, gdzie można zobaczyć tropikalne drzewa z rosnącymi pod ich okapem epifitami, żyjące bez kontaktu z podłożem np. bromelie. Tropikalne rośliny takie, jak kawa, drzewo kakaowe, trzcina cukrowa, bawełna, maniok, ryż, banany, guawa, rosną sobie pod szkłem, prezentując zwiedzającym jak wyglądają, bo przecież nie są to rośliny pospolite, uprawiane jako rośliny domowe.

W tych szklarniach jest także zaprezentowana kolekcja begonii i roślin owadożernych. Nie zabrakło także kaktusiarni, która jest oddzielona ze względu na inne wymogi co do temperatury i wilgotności latem i zimą. Pozwala nam doświadczyć różnorodność adaptacji roślin do suchych i gorących siedlisk.

W Aquarienhalle (tropikalnym ogrodzie wodnym) i Victoriahaus (domu wiktoriańskim) widać bogactwo wodnych roślin tropikalnych i bagiennych. Szczególnie spektakularny jest kwiat gigantycznej wiktorii (Victoria cruziana), spokrewnionej z grzybieniami (Nymphaeceae). Są to rośliny wodne o charakterystycznych, pływających liściach ogromnych rozmiarów i dużej wyporności, na tyle, że potrafią utrzymać małe dziecko. Pochodzą z Ameryki Południowej, a poza swoim środowiskiem naturalnym często je można spotkać na świecie w wielu palmiarniach i ogrodach botanicznych. Gatunkiem typowym jest wiktoria królewska (Victoria regia).

Poszczególne szklarnie są połączone łącznikami, gdzie przechodzi się z jednej do drugiej. Znajdują się tam wystawy okresowe. Orchid House pokazuje różne kwiaty dużej rodziny storczyków, a w Farnhaus (domu paproci), niesamowitą różnorodność tych roślin ozdobnych z liści.

Sekcje na zewnątrz

• Arboretum
• Kolekcje Azji Wschodniej i stepów Eurazji
• Kolekcje roślin lasów liściastych centralnej Europy
• Kolekcje roślin Ameryki Północnej
• Alpinarium
• Kolekcja rododendronów
• Polne kwiaty
• Róże
• Kolekcja roślin wodnych i błotnych
• Ilustracja morfologii ogrodów (liście, łodygi, korzenie, kwiaty i owoce)
• Kolekcja roślin użytkowych, w tym takich, z których pozyskuje się barwniki, włókna i żywność
• Kolekcja roślin leczniczych i aromatycznych
• Kolekcja gatunków chronionych i roślin zagrożonych w Niemczech

W południowych kwaterach gromadzone są drzewa i krzewy z Dalekiego Wschodu. Naturalnie zaprojektowana kolekcja lasów liściastych Europy Środkowej jest szczególnie bogata w kwiaty wiosenne. Stąd, idąc na zachód, przechodzimy przez kolekcję drzew liściastych (Arboretum), zacienione tereny kolekcji pierwiosnków i paproci, a na północ kierujemy się w stronę formalnego ogrodu morfologicznego podziału.

Na rabatach prezentowane są rośliny wg cech morfologicznych: m.in. liście, pędy, korzenie, kwiaty i owoce. Jest też dział roślin użytecznych w farbiarstwie i włokiennictwie, rośliny z których produkuje się żywność (zboża, ziemniaki, słonecznik), rośliny lecznicze i aromatyczne. W przypadku roślin uprawnych pokazane są różne gatunki. Przed północnym murem znajduje się szklarnia, w której przechowuje się kwiaty doniczkowe nie zimujące w gruncie. Może być ona odwiedzana wyłącznie latem.

W Kalthaus (zimnej szklarni) latem odbywają się wystawy i inne wydarzenia kulturalne. Na północ od Mulberry Avenue można spotkać w ogrodzie polnych kwiatów przedstawicieli flory Europy, ze stepów Eurazji i łąk Ameryki Północnej. Jest to roślinność suchych, piaszczystych łąk. Ten fragment pokazuje jak bogata różnorodność kwiatów może zakwitnąć na łące przy właściwej pielęgnacji. Heidegarten pokazuje rośliny odporne na zimno i inne małe, karłowe krzewy. W Alpinarium rosną rośliny z gór Europy, Azji i Ameryki Północnej.

W Wassergarten (ogród wodny) znajduje się staw, który jest domem dla wszelkich wieloletnich roślin bagiennych i wodnych. Dział roślin, które rosną w Niemczech, w Brandenburgii i należą do gatunków zagrożonych w tym rejonie, obsadzony jest m.in. sasankami, zawilcami, goryczkami i miłkami. W razie potrzeby zostałyby odtworzone i posadzone w naturalnych siedliskach (reintrodukcja).

Sekcje systematyki pokazują rośliny jednoliścienne i dwuliścienne, a kolekcja różaneczników wybucha feerią barw od lutego. Jako pierwszy zakwita Rhododendron dauricum, pozostałe gatunki i odmiany kwitną aż do sierpnia, prezentując imponujący widok. Już wcześniej na tym odcinku rozkwitają wiosenne kwiaty cebulowe i najwcześniejsze krzewy ozdobne. Kolekcja róż gromadzi gatunki i formy dzikie.

Ogród botaniczny założony jako całość, ale podzielony na części służy nauce i przyjemności.

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium