Narcyzy (Narcissus) są jedną z pierwszych oznak wiosny i wprowadzają radosny kolor do ogrodu. Te odporne rośliny przetrwają w większości warunków. Jeśli zadbamy o właściwe pH gleby, drenaż oraz odpowiednią ilość godzin nasłonecznienia, będą się wspaniale w naszych ogrodach rozwijać i kwitnąć.

Kiedyś narcyzy były postrzegane jako chwast, ale w XVII wieku powróciły do ogrodów, gdzie pozostały do dziś. Mimo, że nigdy nie było szału na nie, od zawsze panowała tulipanomania, narcyzy osiągnęły dużą popularność na przełomie XX wieku, kiedy wprowadzono na rynek setki nowych mieszańców. Narcyzy uważane są za rośliny historyczne, wprowadzono je do ogrodów przed 1940 rokiem.

Według mowy kwiatów żonkil w czasach wiktoriańskich oznaczał poczucie własnej wartości. Kwiat żonkila jest także symbolem Walii. Wg mitologii greckiej Narcyz zakochał się we własnym odbiciu w wodzie. Przebywał nad strumieniem i bogowie myśląc, że umrze z głodu, zamienili go w kwiat i pozostał tam na zawsze.

W lecznictwie preparaty z tych roślin używa się do walki z chorobą Alzheimera. Narcyzy są toksyczne, ponieważ zawierają trujący alkaloid pod nazwą lycorine. Wg tradycyjnej japońskiej medycyny, korzenie narcyzów stosuje się w leczeniu ran w mieszaninie z papką z mąki pszennej.

Narcyzy należą do rodziny amarylkowate ( Amaryllidaceae), kwitną w wielu kolorach, żółtym, białym, pomarańczowym, bladoróżowym i w kombinacjach tych kolorów. Wszystkie żonkile są narcyzami, jednak nie wszystkie narcyzy są żonkilami. Termin żonkil jest powszechnie używany w odniesieniu do jednego konkretnego, o kwiatach żółtych w kształcie trąbki. Termin narcyz zazwyczaj odnosi się do pozostałych odmian. Niektóre narcyzy np. z grupy Tazetta mają bardzo silny zapach np. żółte "Soleil d'Or i biały "Ziva" są idealne do pędzenia w doniczkach i zastosowania wiosną w domu jako rośliny doniczkowe. Narcyzów jako kwiaty cięte nie należy stosować do bukietów z innymi kwiatami gdyż są toksyczne. Powinny stać w wazonie same. Narcyzy pochodzą z Europy, Ameryki Północnej i zachodniej Azji.

Stanowisko uprawy i zastosowanie narcyzów

Narcyzy będą dobrze rosły na słonecznych stanowiskach, na południowych obrzeżach dużych drzew i obwódkach rabat. Są to rośliny odporne na zimno, które mogą rosnąć w najtrudniejszych warunkach. Wymagają pH obojętnego, więc nie przepadają za stanowiskiem pod sosnami, ani innymi iglakami. Nie lubią mokrego stanowiska wiosną, stagnującej wody, latem po przekwitnięciu natomiast nie muszą być podlewane, gdyż są w stanie uśpienia.

Narcyzy odpierają ataki szkodników, ponieważ ich cebule są trujące, dlatego dobrze jest pomieszać je w ogrodzie z innymi cebulami np. krokusami i hiacyntami. Narcyzy mogą być sadzone na obrzeżach rabat z azaliami, hostami i epimedium w swobodnych grupach, także w ogrodach naturalistycznych i jako obwódki. Ostatnio sadzi się je także w trawnikach i na skwerach w dużych miastach.

Narcyzy podzielono na grupy w zależności od długości trąbki w stosunku do długości płatków, ilości kwiatów na łodydze, kształtu płatków, zapachu kwiatów, które jest odpowiednio filtrowane. Sadzimy po kilka-kilkanaście sztuk jednej odmiany w grupie, wtedy takie kępy będą okazale wyglądały, zwłaszcza gdy się rozrosną po kilku latach.

Dobieramy kilka grup różnych odmian, wtedy mamy szansę, że będą one kwitły o różnym czasie od 6 do 8 tygodni i można nimi tworzyć wiele barwnych kombinacji z innymi kwiatami cebulowymi np. hiacyntami w kolorze błękitnym i innymi narcyzami np. w kolorze białym. Dobre do zestawień będą także niebieskie cebulice (Scilla), byliny kwitnące w tym samym czasie np. bergenie, epimedium, fiołki, pierwiosnki i niezapominajki, a nawet krzewy liściaste kwitnące wiosną. Ziemia pod drzewami nie jest głęboko uprawiana i nie nadaje się dla wymagających bylin, a będzie zupełnie dobra dla narcyzów.

Narcyzy chętnie też sadzimy w ogrodach naturalistycznych w pobliżu strumieni, gdzie ziemia jest wilgotna. Jeśli narcyzy rosną w trawniku, po przekwitnięciu nie kosimy tych rejonów, czekamy aż liście zaschną. To wspaniały widok: łany kwitnących kwiatów na trawniku.

Wszystkie miniaturowe formy nadają się do ogródków skalnych, posadzone wśród innych niskich roślin. Są małe, pachnące i urocze.

Sadzenie i pielęgnacja

Cebule narcyzów sadzimy jesienią na głębokość 15 cm, czyli o wiele większą niż np. tulipany, czasem wydaje się, że za głęboko, ponieważ zwykle inne cebule sadzimy na głębokość 2-3 krotną wysokość cebuli. Do gleby dobrze jest dodać piasku. Po przekwitnięciu obrywamy suche główki i czekamy aż liście zaschną, po czym ścinamy je. Nie musimy corocznie wykopywać cebul.

Odmiany narcyzów

Istnieje wiele odmian narcyzów, z których najpopularniejsze to tzw. żonkile, ale należy także wymienić te o podwójnych płatkach, pokręconych i miniaturki. Miniaturowe narcyzy są nieco mniej odporne na niskie temperatury i powinny być chronione w chłodniejsze dni. Narcyzy przybierają różne formy, począwszy od dzikich gatunków, które zaczęto krzyżować i stworzono bardzo ciekawe odmiany.

Znamy ponad 100.000 nazw odmian tych kwiatów umieszczone w katalogach hodowców tych roślin. Narcyzy podzielono na grupy w zależności od długości trąbki w stosunku do długości płatków, ilości kwiatów na łodydze, kształtu płatków, zapachu kwiatów. Niektóre gatunki są niestety trudne w uprawie, a uprawiają je w ogrodach głównie kolekcjonerzy i hodowcy.

Żonkil to kwiat urodzonych w marcu. Przynoszą szczęście tym, którzy unikają ich deptania. Te wesołe kwiaty wiosenne warto posadzić, ponieważ uważane są za symbol odrodzenia - znak początków nowego życia, które pochodzi od wiosny.

Fot. Danuta Młoźniak