Jeżówki (Echinacea) to fantastyczne byliny na słoneczne miejsca w ogrodzie. Słowo "echinacea" pochodzi od greckiego "echinos", co oznacza "jeż". Kraj ich pochodzenia to Stany Zjednoczone, gdzie rosną na suchych preriach i wzgórzach. Jeżówki są bylinami często spotykanymi w ogrodach i najbardziej znanymi z tego, że przyciągają motyle. Często wykorzystuje się je także na kwiat cięty. Na rabatach kwitną długo - całe lato aż do jesieni, a gdy przekwitną, na roślinach pozostają ozdobne, kłujące środki, które zdobią ogród zimą i mogą być stosowane jako dodatek do suchych bukietów.
Wyciąg z jeżówki od dawna wykorzystywany jest do celów leczniczych. W Starożytności używano pachnących roślin do leczenia umysłu, ciała i emocji, więc wydaje się, że aromaterapia rozpoczęła się w ogrodzie, a nie w salonach kosmetycznych. Indianie używali wyciągu z jeżówki jako silnego środka przeciwbakteryjnego.
Jestem wielką fanką jeżowek, zwłaszcza w tradycyjnym kolorze. Bardzo mnie ujmują te wielkie, jakby "nadmuchane" stokrotki. Echinacea to wytrzymała roślina. Kwitnie przez całe lato i tradycyjne kwiaty są ciemnoróżowe. Liście ma ciemnozielone, grubo ząbkowane, jajowato-lancetowate, dość atrakcyjne. Z kępy liści wyrastają w pozycji pionowej dość wysokie łodygi kwiatowe z koszyczkami kolorowych kwiatów. Wymagają podpierania. Wycinanie przekwitniętych kwiatów z całą łodygą zmusza roślinę do wznawiania kwitnienia, które przedłuża się często aż do listopada. Czasem dobrze jest pozostawić nasienniki na zimę dla okolicznych ptaków, aby im zapewnić smaczny pokarm.
Wymagania jeżówek i ich rozmnażanie
Jeżówki lubią słońce, ale tolerują też częściowe zacienienie. Mogą rosnąć w przeciętnej glebie dzięki grubemu korzeniowi, który rośnie głęboko w poszukiwaniu wody. Wolą jednak gleby żyzne i przepuszczalne, a także przewiew. Wtedy nie zapadają na choroby grzybowe.
Jeżówki wysiewamy wiosną w temperaturze powyżej 13 stopni lub czekamy aż same się wysieją w niekontrolowanych ilościach. Jednak niektóre odmiany nie powtarzają cech rośliny macierzystej. Należy też pozostawić owocostany na koniec sezonu, a siewki ukażą się wiosną. Jeśli chcemy otrzymać dokładnie taki sam kolor i kształt kwiatów, powinniśmy zakupić gotowe rośliny u hodowcy. Jeżówki rozmnażamy także przez podział kęp lub sadzonki korzeniowe. Choroby i szkodniki w zasadzie nie występują.
Zestawienia z innymi roślinami
Echinacea dobrze się komponuje na mieszanych rabatach z ozdobnymi trawami (miskanty, rozplenice), turzycami (Carex), nachyłkami (Coreopsis), krwawnikami (Achillea), sadźcami (Eupatorium) i lawendą (Lavandula).
Znane gatunki jeżówek:
Echinacea angustifolia - osiąga wysokość 40 - 70 cm. Łodygi i liście są umiarkowanie gęsto owłosione. Ta jeżówka kwitnie nietypowo - późną wiosną do połowy lata. Wyciąg z tej jeżówki używany jest w medycynie dla uodpornienia systemu immunologicznego w zapobieganiu grypie i innych chorób układu oddechowego.
Echinacea atrorubens - osiąga wysokość 50 - 90 cm Łodygi i liście są zwykle owłosione. Pędy jasnozielone lub nakrapiane. Podstawowe liście są podłużne, rzadko jajowate i mają ogonki. Łodygi kończą się zwykle jednym kwiatem. Kwiaty są fioletowe, różowe lub białe.
Echinacea laevigata - dorasta do około 0,5 m wysokości. Ma najczęściej nagie, gładkie łodygi z lancetowatymi liśćmi. Kwiaty to wąskie, różowe lub purpurowe różyczki do 8 cm średnicy. Kwitnienie od maja do lipca. Gatunek ten w naturze jest zagrożony na skutek niszczenia i degradacji gruntów, wandalizmu i zbieractwa tych roślin przez miłośników flory, a także skupu dla celów farmaceutycznych.
Echinacea pallida - 45 do 75 cm wysokości, a niektóre egzemplarze nawet do 90 cm. Pędy są zielone lub plamiaste, fioletowo-zielone. Liście wydłużone z trzema żyłami. Kwiaty wąskie, wydłużone, płatki zwisające w kolorze różowo-fioletowym lub prawie białym. Pyłek biały.
Echinacea paradoxa - osiąga 75 cm wysokości, ma proste, nagie łodygi, kwitnie w maju - czerwcu, kwiaty mają żółte płatki, nieco zwisające a środki brązowe, jak u rudbekii i jest także na liście gatunków zagrożonych wyginięciem
Echinacea purpurea - roślina osiąga 1- 1,5 m wysokości, u typowego gatunku kwiaty są purpurowe a środki pomarańczowo-brązowe. U odmian hodowlanych występują różne barwy zarówno pojedyncze jak i pełne. Leki z jeżówki zwalczają infekcje bakteryjne i wirusowe.
Echinacea sanguinea - wyrasta do 1 m wysokości. Kwiaty są jasnoróżowe lub jasnofioletowe, z wyraźnie opadającymi płatkami.
Echinacea simulata - jest wyjątkiem wśród jeżowek, bo ma żółty pyłek. Wyrasta od 50 - 100 cm, łodygi ma zielone, fioletowo cętkowane. Pojedynczy kwiat na łodydze jest różowy lub fioletowy.
Echinacea tennesseensis - występuje w stanie Tennessee. Osiąga 75 cm wysokości. Liście są owłosione, lancetowate, kwiaty szerokie z fioletowymi okółkami i brązowym środkiem.
Do niedawna w odmianach tych roślin nie było dużego wyboru, ale to się mocno zmieniło. Hodowcy wprowadzają na rynek coraz to nowe odmiany. Szczególnie ważne jest uzyskanie okazów, które nadają się nie tylko na rabaty, ale też do donic i na kwiat cięty. Poszukiwane są także odmiany kompaktowe i z ciekawym, nieznanym dotąd ubarwieniem płatków.
W przypadku jeżówek stworzono wiele uroczych form oraz odmian w rozmaitych kolorach, powodując że ich popularność wykracza daleko poza naturalny krajobraz. Niektóre mogą być trudne do zdobycia. Przed zakupem trzeba wziąć pod uwagę, że jednak nie każda nowość została odpowiednio sprawdzona, przetestowana w naszym klimacie. Najbardziej cenne są te odmiany, u których udało się uzyskać długi okres kwitnienia. Oto lista najlepszych odmian.
Echinacea Big Sky - wszystkie odmiany w tej serii mają lekki zapach róży.
Echinacea Big Sky "Sunset" - ma jasne, pomarańczowe płatki i brązowy środek - jest to nowy kolor dla gatunku jeżówki.
Echinacea Big Sky "Sunrise" - silnie rozgałęziona jeżówka z cytrynowo-żółtymi kwiatami, które w miarę dojrzewania zmieniają się na pomarańczowe, środek jest zielony. Świeże kwiaty mają jaśniejszy odcień, co daje ciekawe efekty kolorystyczne na jednej kępie.
E. hybrid "Mango Meadowbrite" - pomarańczowo-żółte jeżówki z płatkami idealnie rozmieszczonymi wokół żółtych szyszek.
E. hybrid "Pixie Meadowbrite" - zaskakująco małe jeżówki około 20 cm wysokości, doskonałe do uprawy w pojemnikach.
E. purpurea "Art's Pride" - o rdzawo-pomarańczowej barwie i wysokości 70-80 cm.
E. purpurea "Coconut Lime" - o barokowym wyglądzie i pomponowych kwiatach.
E. purpurea "Doppelganger" - przyciąga wzrok ze względu na podwójne kwiaty.
E. purpurea "Harvest Moon" - ma duże, pachnące kwiaty w dużej ilości. Złoto - żółte płatki otaczają pomarańczowy środek.
Echinacea purpurea "Fragrant Angel" - ma piękne, białe płatki, które są bardziej poziome niż u innych odmian, takich jak "White Swan", którego płatki bardziej się pochylają.
E. purpurea "Fancy Frills" - jedna z najlepszych nowości w ciągu ostatnich kilku lat. Ma duże, różowe kwiaty, silnie pachnące. Tą jeżówkę polubią nawet osoby nie lubiące jeżówek.
E. purpurea "Green Eyes" - ma zielony środek i kontrastujące płatki, kwiaty pachną.
E. purpurea "Magnus"- duże, różowe kwiaty z pomarańczowym środkiem są bardzo atrakcyjne dla pszczół.
E. purpurea "Pink Double Delight" - podwójne kwiaty na krótkich łodygach, dobra do pojemników.
E. purpurea "Razzmatazz" - jest jedną z najbardziej niezwykłych odmian z Holandii. Piękny, fioletowy kolor kwiatów, pomponowe, powójne koszyczki.
E. purpurea "White Swan" - białe kwiaty z opadającymi płatkami.
E. purpurea "White Lustre" - kremowo - białe płatki.
E. purpurea "Vintage Wine" - w kolorze czerwonego wina.
Kolorystyka kwiatów w zasadzie pomija błękit, ale to chyba kwestia czasu. Ciekawe, kiedy spotkamy w sprzedaży niebieskie jeżówki. A może już są?
Dziękuję za udostępnienie zdjęć, nazwiska autorów podałam w opisie
Dzięki Ci dobra Kobieto za ten artykuł! Właśnie miałam zamiar obmyślić moją "wyspę jeżówkową" ;) Czytasz w moich myślach, czy jak? :D Zaraz siadam i będę dokładnie czytać..... ;)
A moja jeżówka jakaś taka pobladła ,jakby zakurzona. Chyba muszę znaleźć jej inne miejsce w ogrodzie.
Danusiu, piękne te jeżówki. I jak tu coś wybrać i robić dużą plamę? Hektarów potrzeba. :)
Takich czysto fioletowych też chyba nie ma? To raczej taki róż zbliżony do fioletu.
Widzę, że Monteverde miała duży udział w sesji. :) A chcesz zdjęcie mojej Green Jewel? Zielonej nie masz na zdjęciach.
Ile lat żyje kępa? Bo słyszałam, że i tak co 3-4 lata trzeba je wymieniać.
Połączenie z trawami zachwyciło mnie na wystawie. Wcześniej nie widziałam.
(PS. pod dwoma zdjęciami napisałaś żurawka :) )
Danuś a co to za trawa na ostatnim zdjęciu w galerii??? :D
Z taką fachową wiedzą zdobytą dzięki kolejnemu artykułowi mogę się zabrać za sadzenie :D dziękuję! ;-)
Dziękuję Danusiu za artykuł. Wpadłam jak śliwka w kompot, muszę mieć jeżówki. I to dzięki ogrodowisku oczywiście....Po hortensjach i żurawkach zachwyciłam się jeżówkami. Do cisów i bukszpanu jednak jeszcze dojrzewam;)
Jeżówki rosną już moim ogrodzie i bardzo je lubię. Z tego powodu w notesie mam już zapisane wszystkie odmiany o białych i żółtych kwiatach wymienione i pokazane w tym artykule. Mam nadzięję, że uda mi się choć część z ich zdobyć. Fajnie, że zamieściłaś również zdjęcie przekwitłych kwiatosanów. Stanowią one fajną ozdobę ogrodu późną jesienią i zimą, szczególnie kiedy pojawi się na nich szron. Dziękuję.
Trawa jak mgiełka to Sporobolus heterolepis - preriowa, wieloletnia trawa pochodząca ze Stanów Zjednoczonych, lubiąca raczej suche stanowiska. Liście są najpierw soczystozielone, zebrane w pęczkach, na jesieni robią się rudo-złociste, bardzo malownicze. Więcej zdjęć tej trawy znajduje się w galerii artykułu "Ogrody holenderskie - Ogród Pieta Oudolfa w Hummelo".
Dzięki Danuś :D
Dziękuję za ciekawy artykuł. Chyba będę musiał znaleźć miejsce dla choćby jednej. Myślałem, że jeżówki są tylko różowe i białe, a poznałem tutaj zielone, czerwone, żółte a nawet pomarańczowe :)
Jak nie lubić jeżówek? Ja już dawno je pokochałam i w moim ogrodzie jest ich wiele,a ostatnio połączyłam je na rabacie z Perovskią/podoba mi się to połączenie/ pozdrawiam wszystkich miłośników jeżówek Anna
Także lubię jeżówki, mimo że biały kolor kwiatów ogólnie to mój ulubiony - jednak w jeżówkach uwielbiam ciemnoróżowy. Uważam że są najpiękniejsze właśnie takie, doskonale komponują się na rabacie z lawendą, perowskią i innymi kwiatami o niebieskiej barwie. No i oczywiście z trawami i rozchodnikami okazałymi. To już "książkowy" wprost zestaw roślin późnego lata.
Ach jeżówka, jeżóweczka:) i piękna i pożyteczna, dobrym lekarstwem jest nalewka z korzenia jeżówki, działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, antywirusowo, wzmacnia odporność organizmu szybko zwalcza przeziębienie, pobudza system immunologiczny, a obecnie uważa się ją za jeden z najbardziej efektywnych środków odtruwających układ krążenia, limfatyczny, oczywiście chodzi tu o matkę tych wszystkich pięknych jeżówek Echinacea purpurea:). W ogrodach cieszy nasze oczy, a przetworzona leczy nasz organizm, Danusiu super artykuł dziękuję, ostatnio dokupiłam Coral Ree i Coconut Lime:)
Opiszę dziwną sytuację, zakupiłam 9 jeżówek wyglądających identycznie. Posadziłam je po trzy w różnych częściach ogrodu i ku mojemu zdziwieniu w każdej trójce jedna w tyle jest różowa, a przed nią dwie białe. Pięknie to wygląda, czy to przypadek, czy miałam intuicję jak je posadzić?
Intuicja i przypadek, szczęśliwy zbieg okoliczności, może liście nieco się różniły odcieniem i tak dobierałaś w każdym przypadku. Jednym słowem - wyszło ślicznie:) Pozdrawiam miłośniczkę jeżówek.
Mam wiele jeżówek w ogrodzie.. i ciągle mi ich mało.... :) I ciągle dokupuję i ciągle dosadzam i ciągle się wysiewają... nie ma chyba innej takiej byliny w ogrodzie, która by tak długo kwitła.
Dobrze że przypomniałas na FB ten artykuł. Jakże jest teraz na czasie. A jeżówki - bardzo są piękne, i tyle jest odmian, kształtów... jest co kolekcjonować.
Jakie miskanty Waszym zdaniem najlepiej komponują się z Jeżówkami Secret passion? Czy sadząc obok siebie secret passion i tomato soup istnieje ryzyko że się pozapylają?
Czy jeżówka może rosnąć w rabacie wysypanej żwirem?