Powojniki (Clematis) znamy głównie jako ozdobne pnącza do naszych ogrodów. Kochamy je za wielkie, przepiękne kwiatostany (powojniki wielkokwiatowe), albo "chmurę" kwiatów (powojniki botaniczne). Jednak to nie tylko one istnieją w ofercie szkółek. Dość pokaźną grupę stanowią powojniki bylinowe o dość długich i mocnych łodygach, które mogą mieć równie szerokie zastosowanie. Są jednak najmniej znane.

O powojnikach napisano wiele książek i opracowań. Przypomnę jedynie w skrócie najważniejsze informacje o poszczególnych grupach. Warto zapewnić powojnikom, to co lubią, ponieważ ich dobry wzrost i obfite kwitnienie może wyjątkowo przyozdobić nasze otoczenie.

Powojniki wielkokwiatowe istnieją w tysiącach odmian Charakteryzują się największymi kwiatami. Każdy znajdzie ulubiony kształt lub kolor. W ich hodowlę wielki wkład wnieśli polscy hodowcy: Władysław Noll i Stefan Franczak, a aktualnie Szczepan Marczyński, którego okazy zdobywają zaszczytne światowe nagrody.

Powojniki botaniczne są mało znane i niezbyt chętnie stosowane, ponieważ każdy woli bardziej spektakularny efekt, jednak wśród powojników botanicznych są także prawdziwe gwiazdy. Mają co prawda mniejsze kwiaty, ale występują w tak wielkiej ilości, że ich wygląd oszałamia. To po prostu kwiat na kwiatku. Mają też o wiele większy wachlarz zastosowań, od pergoli, kratek i płotów, po skarpy, ogrody skalne i jako rośliny okrywowe, do donic na balkony i tarasy. To prawdziwi rekordziści wśród wszystkich pnączy.

Szczegółowe wykazy i podział powojników botanicznych znajdziemy w profesjonalnych wydawnictwach im poświęconych. Mnie najbardziej zależy na pokazaniu ich wyjątkowej urody i zjawiskowości. Najbardziej polecane z powojników botanicznych to Clematis alpina, Clematis macropetala, Clematis chiisanensis, Clematis faurieri, Clematis 'Jacqueline du Pré', Clematis koreana, Clematis ochotensis, Clematis sibirica, Clematis flammula, Clematis turcestanica, Clematis crispa, Clematis tangutica, Clematis terniflora, Clematis florida, Clematis viticella, Clematis montana, które zakwitają nawet miesiąc wcześniej niż wielkokwiatowe.

Nie wymagają cięcia. Jedynie, gdy stworzą zagrażającą innym roślinom gęste skupisko, należy je po kwitnieniu przyciąć. Są też mniej wymagające co do warunków glebowych i niektóre bardziej mrozoodporne. Nie wszystkie, ponieważ np. Clematis montana var. rubens w Polsce może wymarzać i należy go sadzić wyłącznie w cieplejszych rejonach.

Powojniki bylinowe

Zaliczamy do nich Clematis x aromatica (powojnik wonny) Clematis mandschurica (powojnik mandżurski), Clemaris recta (powojnik prosty), Clematis heracleifolia (powojnik barszczolistny), Clematis integrifolia (powojnik całolistny), Clematis vitalba (powojnik pnący). Posiadają sztywne, wzniesione pędy, które mogą się nieco wykładać.

Wybór powojników do ogrodu

Zanim kupimy powojniki, musimy ocenić czy mamy dla nich podpory, mury, pergole, ponieważ bez tego nie będą właściwie rosły, a pokładały się na ziemi. Dla powojników botanicznych trzeba przeznaczyć o wiele bardziej stabilne podpory, ponieważ ich ciężar po latach może być znaczny. Jeśli mamy stare drzewa np. jabłonie - po nich również mogą się piąć. Tutaj polecam powojniki botaniczne, o mniejszych kwiatach.

Róże pnące także są dobrą podporą, poza tym wszelkie obeliski i kraty. W tym przypadku polecam powojniki wielkokwiatowe. Na rabaty bylinowe polecam wpleść powojniki bylinowe.

Wymagania glebowe i klimatyczne

Powojniki lubią rosnąć w glebie o pH 6-7. Powinna być żyzna, z dużą zawartością próchnicy, umiarkowanie wilgotna. Nie lubią stagnującej wody w korzeniach. Powojniki wielkokwiatowe są mrozoodporne, jednak należy unikać miejsc narażonych na mroźny wiatr. Powojniki bylinowe i botaniczne mają mniejsze wymagania glebowe, jednak z kolei mogą bardziej wymarzać (niektóre). Należy to zawsze sprawdzić przed zakupem.

Słynne już powiedzenie o powojnikach; "nogi w cieniu, głowa w słońcu" jest na tyle znane, że chyba każdy ogrodnik o nim pamięta. Wszystkie powojniki wielkokwiatowe o jaskrawych kwiatach kochają słońce i tylko tam będą obficie kwitły. W półcieniu a nawet w cieniu wytrzymają powojniki o bladych kwiatach np. 'Błękitny Anioł', 'Comtesse de Bouchaud'. Niektóre lubią półcień, np. 'Hagley Hybrid', 'Moonlight', 'Asao', 'Bees Jubilee', 'Nelly Moser', 'Malaya Garnet', 'Souvenir du Capitaine Thuilleaux'. W moim ogrodzie znakomicie się sprawdził 'Generał Sikorski'.

Jak sadzić powojniki?

Wybieramy okazy z dobrze wykształconą bryłą korzeniową i nie połamanymi pędami. U nasady powinny być zdrewniałe. Należy to sprawdzać, bo pędy są kruche i łatwo ulegają uszkodzeniu podczas transportu ze szkółki do centrum ogrodniczego.

Przed sadzeniem korzenie zanurzamy wraz z doniczką w wodzie na około 5 minut. W tym czasie kopiemy dołek trzykrotnie większy od bryły korzeniowej, Powinien być głęboki na pół metra.

Na dno dajemy dobrze rozłożony obornik bydlęcy lub kompost.Następnie na to nasypujemy mieszankę naszej ziemi ogrodowej z kompostem i torfem. Następnie układamy bryłę korzeniową w dołku i zasypujemy tę samą mieszanką. Korzenie powinny znajdować się głębiej o 10 cm niż rosły w doniczce w przypadku powojników wielkokwiatowych, a także botanicznych z grupy Viticella i Texensis. Pozwoli to ukorzenić się pędom i dodatkowo wzmocnić rośliny. Powojniki botaniczne z grupy Atragene i Tangutica sadzimy tak samo, jak rosły lub nieznacznie głębiej.

Delikatnie uciskamy, obok kładziemy kamień lub sadzimy niską roślinę towarzyszącą, aby cieniowała korzenie. Podlewamy obficie (wiadro wody). Nie dajemy żadnych nawozów sztucznych podczas sadzenia. Natomiast pożądane jest ściółkowanie. W czasie najbliższych dwóch miesięcy, zwłaszcza w okresie suchej, gorącej pogody, systematycznie podlewamy. Bryła nie powinna być sucha.

W glebie gliniastej dołek powinien być głębszy o drenaż, jaki musimy nasypać na dno. Mogą to być kamyczki, gruz ceglany lub keramzyt.

Na zimę obsypujemy bryłę korzeniową grubą warstwą kory lub suchych liści. Młode rośliny dodatkowo możemy zabezpieczyć słomianą matą. W następnych latach mata nie będzie już konieczna.

Cięcie powojników

Bardzo przydatne jest pozostawianie barwnych etykiet przy każdym powojniku, ponieważ znajdują się tam potrzebne informacje, z jakiej grupy pochodzi powojnik oraz kiedy i jak należy go ciąć. W pierwszym roku po posadzeniu przycinamy powojniki około 30-40 cm nad ziemią celem rozgałęzienia się. Poza tym tniemy uschnięte liście i przemarznięte pędy. W następnych latach cięcie zależy od terminu kwitnienia i odmiany.

Stosuję uproszczoną zasadę: brak cięcia, słabe cięcie, silne cięcie.

• Brak cięcia - grupa Atragene i Montana. Jeśli się rozrosły nadmiernie - ograniczanie po kwitnieniu.

• Słabe cięcie - większość powojników wielkokwiatowych wcześnie kwitnących, posiadających kwiaty na zeszłorocznych pędach w maju lub na początku czerwca, a potem powtarzających kwitnienie. Pozostawiamy około 100 - 130 cm. Słabsze rośliny tniemy silniej.

• Silne cięcie - około 20-50 cm nad ziemią, podlegają mu powojniki wielkokwiatowe kwitnące na tegorocznych pędach późno - od końca czerwca do lipca oraz powojniki z grupy Viticella, Tangutica. Powojniki bylinowe ucinamy 10 cm od ziemi.

Choroby i szkodniki pominę, ponieważ jest w internecie wiele opracowań. Odsyłam na stronę Pana Szczepana Marczyńskiego, który jest wybitnym hodowcą i znawcą powojników.

Duety z powojnikami

Najlepszym towarzystwem dla powojników są oczywiście róże, ale nie tylko. Z pnączy polecam aktinidie oraz wiciokrzewy. Pod powojnikami idealnie wyglądają wysokie i niższe byliny np, ostróżki, floksy, żurawki, bergenie, liliowce, szałwie omszone, orliki, łubiny, bodziszki, irysy, czosnki i wiele innych. Porę kwitnienia towarzyszących bylin i krzewów dobieramy do pory kwitnienia powojników. Gama roślin jest przeogromna.

Z iglaków polecam jodły koreańskie oraz żółte żywotniki. Z krzewów liściastych jaśminowce i krzewuszki cudowne.

Już niedługo zacznie się spektakl kwiatów powojników, które w moim ogrodzie także stanowią silną grupę uzupełniającą angielskie róże i bylinową rabatę na ulicy. Pną się po murze porośniętym bujnym bluszczem i bajecznymi różami.

Moje ogrodnicze książki

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium