Przedstawiam pierwszy obraz pasujący do wiosny - The Water Garden. Jego autorem jest amerykański malarz impresjonista Childe Hassam, który nie miał wykształcenia plastycznego, ale posiadał coś ważniejszego - niezwykłe wyczucie piękna. Jego obrazy są lekkie, kolorowe i pełne światła.

Bohaterami dzisiejszej ulotnej chwili uwiecznionej na płótnie są kwiaty bogini tęczy, czyli irysy. Niesłychane bogactwo form i subtelność barw kosaćców sprawiło, że stały się bardzo popularne, a ich urodę zauważyli już starożytni Grecy.

Artykuł ukazał się w majowej "Werandzie" nr 5/2015

Na obrazach impresjonistów niezupełnie możemy zidentyfikować konkretne kwiaty. Tutaj,na pewno są irysy, ale jakie? Nie wiadomo.

Spójrz na obraz

W warunkach naturalnych irysy rosną w strefie umiarkowanej półkuli północnej i obejmują ponad 200 gatunków. Dla potrzeb ogrodników stosuje się następujący prosty podział na: irysy kłączowe i cebulowe. Przypuszczam, że są to irysy kłączowe (bródkowe i syberyjskie), w różnych odcieniach niebieskości i bieli. Być może białe plamy w oddali to margerytki. Obfitość kwiatów nadaje krajobrazowi nad wodą niezwykłej jakości. Za kwiatami widnieją drzewa, coś jakby sad, a pod drzewami ławka.

Nie wszyscy wiedzą, że irysy bródkowe upojnie i słodko pachną, ławka w ich pobliżu jest więc nawet zalecana. Zapach nie odurza, jest przyjemny, delikatny i lekki. Orzeźwiająca toń wody z pływającymi kwiatami grzybieni dopełnia doskonałości tego założenia i niesie woń w stronę ławki. Irysy wiją się delikatną rzeką kwiatów i wywołują niesamowity spokój.

Posiadają kilka ważnych zalet. Są odporne, łatwe w uprawie i pielęgnacji jeśli rosną na właściwym stanowisku i mają dużą wartość ozdobną w okresie kwitnienia. Kwitną około miesiąca, a największe nasilenie przypada w maju. Aby wydłużyć maksymalnie ten okres dobieramy odmiany o różnej porze kwitnienia: wczesne, średnie i późne.

To fascynujące rośliny, które mają wielu miłośników i kolekcjonerów, dlatego postanowiłam szczegółowo przybliżyć i zebrać w jednym miejscu sekrety ich uprawy. Jak o nie dbać, aby obficie kwitły. Oto najpopularniejsze pytania, jakie się pojawiają odnośnie irysów.

Pora sadzenia

Aby uzyskać najlepsze wyniki, irysy powinny być sadzone w okresie późnego lata, od końca lipca do września. Ważne jest, aby się dobrze zakorzeniły przed zakończeniem sezonu wegetacyjnego. Jeśli lato jest upalne, korzystniejsze jest sadzenie wrześniowe.

Miejsce sadzenia

Irysy bródkowe wymagają co najmniej pół dnia słońca. Lubią miejsca w pełni nasłonecznione. Niezbędny jest dobry drenaż, który uzyskujemy sadząc je na podniesionych rabatach lub na stoku. Około 60 % irysów kwitnie w pierwszym roku, część z nich potrzebuje do wytworzenia kwiatów dodatkowego sezonu.

Przygotowanie gleby

Dobrze jest wykonać analizę gleby. W zasadzie irysy będą dobrze rosły w większości gleb w ogrodzie. Jeśli ziemia jest zbyt ciężka, można dodać do niej gruboziarnistego piasku i kompostu. To na pewno poprawi odwodnienie. Idealne pH to 6.8 (lekko kwaśne), ale irysy są tolerancyjne w tym zakresie. Aby dostosować pH do ich wymagań mieszamy ziemię z wapnem lub dodajemy siarki.

Jeśli nie mamy takiej możliwości proponuję przekopać całą rabatę, gdzie mają rosnąć irysy, zmieszać z materią organiczną i piaskiem oraz uformować lekkie wzniesienie. Wtedy mamy pewność, że kłącza nie będą podmakały.

Głębokość sadzenia

Kłącza irysów bródkowych powinny być sadzone w specyficzny sposób. Pamiętam stare książki z lat osiemdziesiątych, kiedy to dokładnie na rysunkach zostało objaśnione. Zapamiętałam dzięki temu najważniejsze zasady. Pokażę je także na rysunkach.

Przygotowane kłącze ze skróconymi liśćmi i korzeniami układamy tak, aby liście znajdowały się od północy a kłącze od południa. Dzięki temu liście nie cieniują kłącza, a kłącze od słońca bardziej się nagrzewa. To ważne. Korzenie powinny być skierowane do dołu, nie podwinięte. Kłącza nie zakopujemy głęboko do ziemi, a układamy na podwyższeniu i leciutko po boku przysypujemy i uciskamy korzenie. Zależy to od gleby.

Na glebach lekkich kłącze może być na boku centymetr zasypane, ale na ciężkich już nie. Wierzchołek powinien wystawać. Najważniejszym błędem w uprawie irysów bródkowych jest zbyt głębokie sadzenie, przez co kłącza gniją, a rośliny nie kwitną lub bardzo słabo.

Odległość sadzenia

Zwykle zachowujemy odległość między 30 a 60 cm. Zależy to od wysokości irysa i siły wzrostu. Jedne są ekspansywne inne nie. Jeśli posadzimy za gęsto, irysy szybko będą się ze sobą stykały i odmłodzenie kępy szybko będzie konieczne. Średnio kępy irysów odmładzamy co 3-5 lat.

Podlewanie

Nowo posadzone rośliny potrzebują wilgoci, aby ich system korzeniowy złapał się gruntu. Ilość wody zależy w znacznym stopniu od rodzaju gleby. Na cięższych podlewamy rzadziej, bo gleba trzyma wilgoć. Kiedy irysy rosną w kolejnym sezonie, podlewanie nie jest im już potrzebne, z wyjątkiem upalnej i suchej pogody. Zalewanie roślin to kolejny, częsty błąd w uprawie irysów.

Nawożenie

Dobra jest mączka kostna i superfosfat. Nawozy z dużą ilością azotu są niekorzystne. Powodują wiele problemów. Zasilanie nawozami powinno być ostrożne i przemyślane. Na miesiąc przed kwitnieniem, w czasie kwitnienia tulipanów stosujemy superfosfat, ale rozsypujemy go daleko od korzeni, w żadnym wypadku nie sypiemy na kłącze. We wrześniu natomiast nawozimy mączką kostną.

Podział kęp

Zanim kępy irysów "wyłysieją" w środku, muszą być rozsadzone, najlepiej co 3-4 lata. Zatłoczone karpy cierpią na brak składników odżywczych, ciasnotę a nawet choroby. Dzielenie jest bardzo proste, a wykonujemy je od lipca do września. Możemy albo wykopać całe kępy, usunąć stare kłącza ze środka i posadzić duże zewnętrzne i młode, albo odciąć od zewnątrz najlepsze kłącza, a pozostałość wyrzucić.

Stwarza to doskonałą okazję do wymiany irysów z przyjaciółmi. Kłącza są łatwe do kopania, w przeciwieństwie do niektórych innych roślin, ponieważ korzenie nie rosną głęboko, a kłącza "siedzą" blisko powierzchni ziemi. Można dzięki temu zdobyć nowe, ciekawe odmiany. Wysyłka, nawet w płaskim pudełku czy kopercie bąbelkowej jest łatwa, a rośliny nie wyschną w transporcie.

Ogólna pielęgnacja w sezonie

Należy przede wszystkim utrzymywać rabaty w stanie wolnym od chwastów, co pozwala wierzchołkom kłączy wygrzewać się w słońcu. Robimy to ostrożnie, aby ich nie uszkodzić. Rabat nie ściółkujemy korą ani niczym innym.

Kwiaty po przekwitnięciu wycinamy pojedynczo, a jak wszystkie przekwitną, wycinamy całą łodygę kwiatową przy ziemi. Zdrowe, zielone liście pozostawiamy w spokoju, ale chore i brązowe usuwamy. Późną jesienią przycinamy liście na około 15 cm.

Zimą nowo posadzone irysy potrzebują okrycia, zwłaszcza na obszarach z mroźnymi zimami. Dobrym materiałem jest słoma, sosnowe igliwie, suche liście. Wczesną wiosną okrywę zdejmujemy. Późne przymrozki mogą przeszkodzić w zakwitnięciu.

W dzisiejszych ogrodach łatwo doszukać się analogii. Irysy z odpowiednimi roślinnymi dodatkami mogą być jeszcze bardziej doskonałe niż te na obrazie. Wszak ogrodnik - kolorysta potrafi zdziałać cuda i stworzyć miejsce kuszące, mające w sobie coś z "poezji" impresjonizmu. Wszak to kwiaty zrodziły impresjonizm.

Zobaczcie i przekonajcie się. Wybrałam zdjęcia z najpiękniejszymi kompozycjami irysowymi, które mam nadzieję, pomogą Wam w tworzeniu podobnych zakątków w ogrodach.

Moje ogrodnicze książki

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium