Nie posiadam w swoim ogrodzie trawy Pampasowej. Dlatego większość tego co przeczytacie poniżej pochodzi z tego co zebrała, na użytek facebookowej grupy osób uprawiających w swoich ogrodach trawy ozdobne, Olga Kowalska. Ale zamieściłam też spostrzeżenia i rady kolekcjonera traw ozdobnych Roberta Sylwestra Kosa, który w swoim ogrodzie ma imponującą liczbę odmian traw, w tym kilka Pampasowych, które uprawia z powodzeniem.



TRAWA PAMPASOWA (Cortaderia selloana) pochodzi z Ameryki Południowej, głównie Argentyny, gdzie jest jednym z podstawowych gatunków tworzących pampę – formację stepową. Są to obszary bezdrzewne, a więc silnie nasłonecznione i wietrzne. Klimat jest podzwrotnikowy, monsunowy, czyli część roku jest sucha, a część wilgotna. W okresie suchym rośliny wchodzą w stan spoczynku. Gleba na pampie jest z reguły żyzna, próchniczna.
Te specyficzne warunki życia trawy Pampasowej do niedawna ciężko było w Polsce odtworzyć. Temperatury zimą były zbyt niskie (roślina wytrzymuje bez okrycia do ok. -17°C – strefa klimatyczna VII), a same zimy zbyt mokre. Jednak wraz z ocieplającym się klimatem, brakiem śnieżnych zim (susza zimowa), szanse na uprawę trawy pampasowej wzrosły.

Trawa Pampasowa wymaga stanowiska ciepłego, słonecznego i osłonietego od wiatrów (dobrze rośnie pod ścianami budynków odbijającymi i światło i ciepło).
Dzika forma zwykle jest bardzo wysoka, z kwiatostanami osiąga ok. 180–300cm wysokości.
Jest to trawa o szerokiej kępiastej budowie, której dlugie (100–200cm) liście tworzą fontannowy pokrój. Liście te są cienkie, ale mają bardzo ostre „ząbkowane” brzegi, dlatego lepiej unikać sadzenia ich blisko przejść. Nazwa łacińska Cordateria pochodzi od hiszpańskiego słowa cordator – „krajalnica".
Konieczne prace przy roślinie lepiej wykonywać w rękawicach i długim rękawie, bo brzegi jej liści są tak ostre, ze kaleczą się nawet ptaki usiłujące na nich siadać.
Liście są częściowo zimozielone, a w łagodne zimy całkowicie zimozielone.
Wiosną można je ściąć, zwłaszcza jak nie są zbyt ładne.

Cortaderia większą część sezonu jest ozdobna z liści, a od września do listopada pojawiają się duże puszyste bardzo atrakcyjne beżowe, srebrne, białe i różowawe kwiatostany. Kwiaty w Polsce pojawiają się zwykle dość późno, pod koniec września. Są jednak formy wcześniejsze ('Evita') i późniejsze. Dużo też zależy od tego, czy wystąpiły wiosenne przymrozki i jak ciepłe było lato. Rośliny z siewu mogą zakwitnąć dopiero po 2-3 latach, gdy osiągną dojrzałość.
Podstawowy kolor kwiatów trawy pampasowej to jasnobeżowy. W wyniku spontanicznych mutacji w populacjach spotyka się formy o bardziej białych i bardziej brązowawo-czerwonych kwiatach, niższe i wyższe.
Konkretne odmiany (i dotyczy to wszystkich roślin, nie tylko trawy Pampasowej) można uzyskać rozmnażając rośliny wyłącznie in vitro lub poprzez podział rośliny matecznej (wegetatywnie). Tylko tak rozmnażane rośliny powtarzają cechy rośliny matecznej. Więc jeśli ktoś oferuje nasiona „odmiany Rosea", to oznacza co najwyżej, że zebrał nasiona z formy o różowawych kwiatach. Z wysianych nasion nie muszą wzejść rośliny z kwiatami w takim kolorze. Wszystko zależy od tego, jaka forma kolorystyczna zapylała okaz mateczny i w którym pokoleniu utrzymuje się różowawe zabarwienie – zgodnie z zasadami dziedziczenia Mendla (kolor beżowy, jak u dzikiej formy, będzie genem dominującym, różowawy – recesywnym).

UWAGA: zdjęcia jaskrawo różowych, niebieskich, czarnych czy fioletowych kwiatostanów, jakie zamieszczają niektórzy sprzedawcy są OSZUSTWEM! To Photoshop, nie natura. Trawa pampasowa nie ma takich kolorów!



Cortaderia jest rzadkim przykładem trawy dwupiennej – istnieją egzemplarze męskie i osobno – żeńskie. Kwiatostany tych form różnią się między sobą: męskie są wąskie, długie, przypominające pióro, smukłe, skromniejsze i mniej liczne w kepie. żeńskie są bardziej gęste, zwarte, puchate, bardziej okazałe puszyste i liczniejsze kwiatostany.

Aby zapobiec zamakaniu bryły korzeniowej w okresie spoczynku, trawę pampasową powinno sadzić się na glebach przepuszczalnych. Na glinach najlepiej na usypanych pagórkach z lekkiej ziemi, z drenażem (keramzyt, żwir) od spodu. Istotne jest by stanowisko było dobrze zdrenowane, czyli w dołek o szerokości 60x60cm i głębokości 80cm wysypujemy około 30cm kruszywa.
Ponieważ trawa pampasowa lubi żyzne gleby (a gleby przepuszczalne w Polsce to zwykle kiepskie gleby piaszczyste) można ją wiosną nawozić – najlepiej kompostem lub kompostowanym obornikiem, aby zwiększyć udział próchnicy + nawóz wieloskładnikowy z małym udziałem azotu (do roślin kwitnących). Nie za dużo nawozów, bo to może ograniczyć kwitnienie.

Podłoże w okresie wiosny lata powinno być lekko wilgotne. Latem szczególnie młode okazy wymagają podlewania (pora monsunowa w naturze). Starsze są odporniejsze na przesuszenia, ale może to wpływać na ilość i jakość kwiatów. Jesienią i zimą (rownież przełom zimy i wiosny) powinno być sucho. Pampaski mogą zgnić w mokrej ziemi już przy -5°C.
Alternatywą dla drenażu jest sadzenie na podwyższonych rabatach, wzniesieniach gdzie woda (jej nadmiar) będzie odpływać od korzeni. Minusem jest konieczność podlewania w sezonie.
Na zimę zabezpieczamy Pampaski okrywając kępy suchymi liśćmi, trocinami, okładając słomą, stroiszem iglastym. Kora, która trzyma wilgoć, nie jest najlepszym wyborem dla trawy pampasowej.
Dobrym, ale niezbyt ładnym rozwiązaniem jest związywanie kępy w chochoła i naginanie go do ziemi, co zapobiega wpadaniu deszczu i śniegu do środka kępy. Generalnie ma mieć sucho, tzn. karpa korzeniowa nie może „stać" w wodzie, bo na przedwiośniu nawet słaby przymrozek potrafi rozsadzić napęczniałe od wody korzenie. Sprzyja to też procesom gnilnym i to głównie niszczy nasze Pampasy.



Niektóre zarejestrowane odmiany (PBR):
‘Albolineata’ – paskowana;
‘Evita’ – karłowa, bardzo wcześnie kwitnąca;
‘Gold Band’ – złoto paskowana;
‘Ivory Feathers’ (‘Pumila’) – karłowa;
‘Monvin’ / ‘Sun Stripe’ – żółtopaskowana;
‘Patagonia’ – wysoka, późno kwitnąca, liście niebieskawe;
‘Silver Stripe’ – biało paskowana, ale o małych kwiatach;
‘Sunningdale Silver’ – bardzo gęste, duże kwiatostany, ale w Polsce może nie zdążyć zakwitnąć;
‘Splendit Star’ – liście żółto paskowane;
‘Tiny Pampa’ – bardzo karłowa;
także
‘Andes Silver’, ‘Bertini’, ‘Monstrosa’, ‘Silver Cornet’.
Nieco informacji o kilku odmianach Cortaderia selloana podaje Vademecum traw ozdobnych Daglezja (https://daglezjaryki.pl/szukaj)

Osobiste obserwacje od Roberta Sylwestra Kosa:
1). Pęd kwiatostanu poznajemy po wyraźnym zgrubieniu. Różni się od pędu liściowego dwukrotną grubością i twardością. Wyrasta szpicem bez liści.
2). Pampasy osiagają spore rozmiary (duże odmiany) i są szeroko rozłożone, a więc potrzebują sporo miejsca.
3). Młode Cortaderie zakwitają w pierwszych latach po posadzeniu 1–3 kwiatostansmi. Mogą przez 2–3 lata nie kwitnać w ogóle, szczególnie jeśli są to siewki lub osobniki męskie.
4). Nazewnictwo odmian i form to istna loteria. Często nazwy zmieniane są by atrakcyjniej sprzedać i jedna forma ma 3 różne nazwy.
5). Pamiętajmy, że każdy z nas ma w ogrodzie różne warunki glebowe, strefowe, a więc trawy ozdobne, w tym przede wszystkim Pampasowe, różnie będą nam rosły kwitły i zimowały.
6). Trawę Pampasową sadzimy w najwyższym i najsuchszym miejscu w ogrodzie.



Najlepiej gdy gleba jest lekka, przepuszczalna. Jeśli mamy ciężką glebę, np. gliniastą należy taka ziemie rozluźnić, a pod nią zrobić dobry drenaż. To samo, gdy sadzimy Pampaski na podwyższeniach, górkach, nasypach, wysokich rabatach – też należy zrobić drenaż. Gdy Pampaskę sadzimy na tzw. górce, korzenie są wtedy ponad poziomem gruntu, więc nie są zagrożone nadmiarem wody zimą czy wiosną. Woda zimą i wiosną jest główną przyczyną zamierania naszych Pampasek. Sam mróz nie jest szkodliwy. Są formy, które znoszą -22°C, ale pamiętajmy, nie ma jednej formy, jest ich kilkanascie i każda inaczej reaguje na warunki (rejon Polski). Zawsze drenaż, przepuszczalna gleba, podwyższenie terenu by odplywal nadmiar wody są podstawą.
7). ZIMOWANIE – co ogród to inny pomysł na przezimowanie. Każdy pomysł, który sprawi, że nasze pampasy przetrwają jest dobry jeśli skuteczny. Ważne, że wiosną ucieszy nas widok liści wyrastajacych z kępy.



Zebraną w jedną kiść kępę Pampasowej można owinąć agrowłókniną, przycisnąć kamieniami do ziemi i obsypać liśćmi lub obłożyć galeziami świerka. Całego chochoła najlepiej przegiąć na bok, by nadmiar wody nie spływał po liściach do środka.
Oczywiście co rejon i warunki, to inne są efekty zimowania. Jedni nic nie robią i Pampaska zimuje, inni robią budy ze styropianu i czasem to też nie pomaga.
Ważne by Pampasek nie opatulać, gdy jest cieply listopad czy grudzień. Ważne by nie ususzyć zupełnie trawy. Woda zimą też jest potrzebna roślinom, ale w stopniu znikomym. Jednocześnie ta sama woda, jej nadmiar czy z deszczu, czy z topniejących sniegów, tworząca zastoiny wodne wokół korzeni powoduje ich gnicie. Gdy przychodzi mróz rozsadza opite wodą, delikatne korzenie trawy Pampasowej. Dlatego sadzimy trawy Pampasowe w drenażu, a najlepiej na wzniesieniu, tak by korzenie były wyżej od gruntu w ogrodzie – RYSUNKI (Robert Sylwester Kos).




8.) Najczęściej spotykane odmiany:
‘Pumila’ ('Ivory Feathers') – najodporniejsza, 100cm wys., kwiat kremowo beżowy;
‘Evita’ – 120cm wys., kwiat kremowo biały;
‘Rosea’ ('Rose', 'Rose Plume') – 200cm wys., kwiat bezowo różowawy;
‘White Father’ ('White', 'Weiser Fede', 'Senior') – 200–250cm wys., kwiat kremowo biały;
‘Citaro’ – 250cm wys., kwiat srebrno biały;
‘Aureolineata’ i ‘Splendit Star’ – 180cm wys., żółto paskowane liście, kwiat srebrno bialy;
‘Silver Comet’ – 150cm wys., biało srebrzyste paskowanie liścia.

CIEKAWOSTKI (za Olga Kowalska):
• Liście są bardzo łatwopalne – unikać sadzenia przy drewutniach, drewnianych domkach narzędziowych.
• Trawa Pampasowa jest silnie inwazyjna w cieplejszych strefach klimatycznych.
• Okazy sprzedawane jako ‘Pumila’ w Europie nie są spokrewnione z amerykańskimi ‘Pumila’ – czyli mutacja zmniejszająca wzrost wystąpiła niezależnie.
• Bardzo podobna do Cortaderia seollana jest Cordateria jubata, która pochodzi z Andów z wysokości 2800 do 3400 n.p.m. Może to sugerować jej wyższą odporność na mrozy, chociaż źródła podają, że mrozów nie toleruje. Rośnie na bardzo słabych glebach przepuszczalnych, także w cieniu, ale wymaga wilgoci w glebie. Rośnie też wyższa od typowej Pampasowej i jej kwiaty są ciemniejsze i bardziej „trzcinowate" w wyglądzie, a liście są szersze – ok. 1 cm szerokości. Istnieją tylko okazy żeńskie, a nasiona rozwijają się bez zapłodnienia. Wszystkie dzikie egzemplarze są wzajemnymi klonami.
Podobno ten gatunek, tworzy więcej nasion, przez co są tanie i łatwo dostępne w sprzedaży. Być może część dostępnych w handlu wysokich pampasów ‘Rosea’ to tak naprawdę Cortaderia jubata.

Zdjęcia: Robert Sylwester Kos I Encyklopedia Traw Ozdobnych.