RODZINA: RUTOWATE- RUTACEAE
Ruta zwyczajna- Ruta graveolens L.
Należy do rodziny Rutowate- Rutaceae. Jest byliną wyrastającą do około 90cm. o wzniesionej, rozgałęzionej i zdrewniałej łodydze.
Liście charakterystycznie 2-3 krotnie pierzastosieczne, w zarysie trójkątne, o listkach drobnych, klinowatych, górą zaokrąglonych, pokryte sinawym nalotem (zawierają one liczne gruczołki z olejkami eterycznymi).
Kwiaty żółte, zebrane w baldachokształtny kwiatostan, promieniste; boczne 4-krotne, a szczytowe 5-krotne. Zbudowane z 4 (5) działek kielicha, 4 (5) łódeczkowatych płatków korony, punktowanych gruczołkowato, 8 (10) pręcików i jednego słupka.
Owocem jest torebka zawierająca ciemnobrunatne nerkowate nasiona
Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Cała roślina wydziela intensywny, mało przyjemny zapach. Jest rośliną trującą (w nadmiernej ilości jedynie bo można stosować ją do wielu potraw- ze względu na specyficzny i niezwykle intensywny zapach; pachnie gdy rośnie i podczas suszenia). Jest niebezpieczna, gdyż powoduje uczulenia (szczególnie w ciepłe i słoneczne dni; przy dotyku powoduje poparzenia skóry). Podobno bardziej uczula kobiety niż mężczyzn, a z kobiet bardziej blondynki niż brunetki
.
Pochodzi z Europy Południowej (basen Morza Śródziemnego). U nas jedynie uprawiana jako roślina aromatyczna i ozdobna. Obecnie uprawiana jest także w Polsce dla przemysłu farmaceutycznego.
W celach leczniczych zbiera się przed okresem kwitnienia szczytowe części pędów i suszy w miejscu cienistym i przewiewnym. Następnie odzyskuje się tylko liście (Folium Rutae). W celu otrzymania ziela Ruty ścina się młode pędy, które odrastają, co umożliwia kilkakrotne zbiory w ciągu roku. Surowiec należy zbierać w rękawiczkach, aby uniknąć poparzeń skóry.
W zielu Ruty zwyczajnej stwierdzono obecność alkaloidów (rutozyd- na dolegliwości menstruacyjne u kobiet i problemy z przekwitaniem), flawonoidów (rutyna, kwercytyna), kumaryny, olejków eterycznych, garbników, goryczy, kwasów organicznych i soli mineralnych. Z ziela Ruty można otrzymywać olejek eteryczny (Oleum Rutae), używany do produkcji składników zapachowych.
W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywana jest przede wszystkim rutyna, wchodząca w skład wielu leków obniżających ciśnienie krwi oraz wzmacniających naczynia krwionośne i ich przepuszczalność. Alkaloidy występujące w Rucie działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych oraz układu moczowego. Mają działanie uspokajające i łagodzące ból, a także słabo przeciwrobacze. Ponieważ jest rośliną trującą, należy ją stosować pod ścisłą kontrolą lekarza.
Napar z ziela działa uspokajająco, rozkurczowo, obniżając ciśnienie krwi i pobudzając mięśnie macicy. Korzystnie wpływa na procesy trawienne i działa przeciwmiażdżycowo. Ma również znaczenie w leczeniu padaczki, zaburzeń miesiączkowych i reumatyzmu.
Jest specyficzną rośliną przyprawową dla smakoszy, gdyż nadaje specyficzny smaczek i zapach (np.sosom, białym serom).
Uprawiana w rozstawie 40x40, wysiewana bezpośrednio na polu lub produkuje się rozsadę. Można także rozmnażać ją przez podział starych egzemplarzy (stanowiska ciepłe, gleba niezbyt zasobna).
Prezentuje się bardzo ciekawie. Na tle bardzo ciekawych liści występują przepiękne żółte kwiaty. Nawet po przekwitnieniu świetnie się prezentuje, ze względu na bardzo specyficzne owoce (występują także odmiany o intensywniej zielonych liściach lub intensywnie niebieskawym nalocie). Ładnie komponuje się na tle murka z kamieni (kontrastując liśćmi i kwiatami), na tle nieciekawej ściany i w otoczeniu innych roślin. Dobrze wygląda w pojemnikach (np. wykonanych z desek bo do takich świetnie pasuje).
Ruta nazywana bywa „rośliną panienek”- aby podkreślić niewinność każda dziewczyna zakładała ruciany wianek. Na kobiety działała podniecająco a w mężczyznach gasiła nadpobudliwość. Według starych zielników „nawet dziewictwo przywraca”. Stosowana powodowała poronienie.
Przepiękna bylina uprawiana do tej pory w niektórych ogrodach wiejskich.
