Oświetlenie ogrodu jest równie ważne jak rośliny i elementy architektury ogrodowej. Odpowiednio użyte, stworzy o zmroku skończone arcydzieło i wspaniały, magiczny krajobraz.

Przed zakupem oświetlenia powinniśmy sobie zadać pytanie, jakie ma właściwie spełniać zadanie. Może chcemy stworzyć ciepły, romantyczny nastrój w godzinach wieczornych? Może oświetlić ciemne zakątki, niedostępne miejsca lub schody ze względów bezpieczeństwa, a może podkreślić ścieżki i kształt rabat?

Światło może wyróżnić niektóre rośliny, elementy wodne (fontanna, staw, źródełko), taras, a także wydobyć urodę roślin po zmierzchu, nadając im fantastyczne kształty i kolory. Aby podjąć właściwe decyzje można eksperymentować z różnymi efektami świetlnymi po prostu za pomocą bardzo dużej latarki lub pochodni, które będziemy ustawiać pod różnymi kątami.

Gdzie umiejscowić oświetlenie

Po zdefiniowaniu swoich powodów, dla których chcemy dodać oświetlenie w ogrodzie, szkicujemy plan ogrodu, nanosząc już istniejące światła, budynki, ławki, drzewa, a także roślinność i dekoracje w ogrodzie. Każdy z tych elementów jest ważny, bo będzie odbijał lub chłonął światło. Powinniśmy także oszacować wielkość każdego obiektu, a zwłaszcza liści. Ustalamy co oświetlić: ścieżki, czy konkretne miejsca. Romantyczny nastrój możemy uzyskać poprzez ukrycie lamp za roślinami, ścieżka zaś może wymagać zastosowania serii niskich świateł wzdłuż jej granicy z jednej bądź drugiej strony. Fontanna może być wzbogacona w światło reflektorów, a staw w miękkie oświetlenie wokół swojego obwodu.

Rodzaje lamp wybieramy po zaznaczeniu miejsc, gdzie chcemy je umieścić. Trzeba wszystko dokładnie przemyśleć, jeśli chcemy to zrobić stosownie do naszych potrzeb, nie za mało i nie za dużo. Przesadne oświetlenie sprawi, że ogród będzie wyglądał jak "choinka" i drażnił sąsiadów, z kolei zbyt skromne nie spełni swojego celu i nie uczyni ogrodu przyjaznym. Jeśli nie planujemy używać światła na energię słoneczną, umieśćmy lampy blisko źródła zasilania. Drobne lub silne reflektorki i tuby z reguły stosujemy w ogrodzie, lampiony i latarnie zaś nadają się głównie do ogródków przy restauracjach.

Sposob instalowania oświetlenia

Instalacja oświetlenia nie wymaga ogromnej pracy, trzeba tylko zakopać odpowiedni kabel na głębokość około 20 cm, zabezpieczyć u góry niebieską folią ostrzegawczą lub umieścić w peszlu i wezwać do podłączenia elektryka z uprawnieniami. Specjalne wodoodporne i zewnętrzne gniazda muszą być również przez niego zainstalowane. Podczas korzystania ze świateł niskiego napięcia, które działają dzięki transformatorom, obudowę transformatora należy umieścić w wodoszczelnej obudowie lub zlokalizować wewnątrz budynku.

Transformatory przetwarzają prąd o wysokim napięciu w takie 24 V, do obsługi świateł. Wielkość transformatora będzie zależeć od mocy i ilości światła jakie zamierzamy używać. Poprośmy elektryka, aby zainstalował wewnątrz przełącznik tak, aby można było łatwo włączyć i wyłączyć światła. Rozważmy zakup żarówek energooszczędnych dla tych obszarów, które będą świecić przez dłuższy czas: np. lampy z przodu budynku lub w pobliżu schodów.

Mocne lampy mają normalne napięcie 220 V, wymagają jednak zastosowania bezpiecznika, który w razie awarii wyłączy dopływ prądu.

Najprostszym i najbezpieczniejszym typem oświetlenia są lampy solarne, które nie muszą być podłączone do żródła zasilania. Lampa taka ładuje swoje ogniwa będąc wystawioną na słońce w dzień. Jednak z praktyki wiem, że są one zbyt słabe i nie spełniają swojej roli. Dlatego ich nie stosuję, ponieważ nie dają oczekiwanych efektów.

Pozycje lamp

Jeśli chcemy podświetlić posąg, wazę lub fontannę, powinniśmy zainstalować kilka elementów oświetlenia, ale z żarówkami o mniejszej intensywności. Umieszczamy je w różnych miejscach. Jedno ostre światło spowoduje ostre cienie bezpośrednio na obiekcie.

Miękkie plamy światła są dobre dla ścieżek ogrodowych, zwłaszcza gdy rozmieścimy je w równych odległościach wzdłuż ścieżki. Niebieskie, przyciemniane światła wydobywają księżycowy nastrój. Unikalny kształt drzewa lub krzewu może zostać ciekawie oświetlony w ten sposób, by rzucał cień na budynek lub ścianę.

Aby dodać dramatyzmu zastosujmy oświetlenie pulsujące, a w stawie możemy dodać oświetlenie podwodne, ale pamiętajmy o niskonapięciowych lampach, gdyż woda i prąd to śmiertelna mieszanka w razie awarii lub uszkodzenia.

Aby zamaskować źródło światła zastosujmy lampę zamocowaną w odłamku skalnym lub umieśćmy ją za gęstym krzewem. Należy unikać silnego światła, gdyż nie powinno świecić bezpośrednio w oczy widza. Poprzez utrzymanie obszarów cienia można zaakcentować teatralny efekt wszelkiego oświetlenia, aby nasze odczucia w nocy były tym bardziej inspirujące i ciekawe.

Oświetlenie pozwoli korzystać i cieszyć się z ogrodu po powrocie z pracy, kiedy zapada zmrok. Większość ludzi zupełnie nie uświadamia sobie tego, że w ogrodzie mają zupełnie nowy "pokój" nie w pełni zbadany i wykorzystany. Światło może także ukryć nieciekawe budynki, sprawić że zobaczymy tylko interesujące miejsca, takie jak rzeźby, fontanny i inne elementy, podczas gdy inne pozostaną w ukryciu.

Nowości

Ostatni przebój w oświetleniu zewnętrznym to diody i diody LED które można zastosować w celu otrzymania ogromnej ilości światła. Różnica miedzy reflektorami a LED jest taka, że reflektor pobiera 40 W, a Led tylko minimalną ilość prądu np. 1W. Większość LED można także zaprogramować. Niskie napięcie w oświetleniu ogrodowym to kolejny trend w ostatnich latach. Można je wykorzystywać zarówno do podświetlania obiektów od góry w dół jak i na odwrót, w zależności od potrzeb.

Przy montażu oświetlenia na drzewa starajmy się nie używać wkrętów aby nie ranić drzewa. Używajmy taśm lub pasów z nylonu, które posiadają specjalne klipy do mocowania. Można je regulować w miarę wzrostu drzewa. Ustawiając kąt padania światła, starajmy się aby nie raziło w oczy.

Lampy zakopywane do gruntu umiejscawiamy na podsypce żwirowej, aby zwiększyć konieczny drenaż, gdyż nie mogą one stać w wodzie. Zostawiamy także konieczny zapas kabla, aby swobodnie manewrować przy ustawianiu światła. W razie wątpliwości konsultujmy się z elektrykiem w celu uzyskania pomocy w instalacji.

Migotanie

Świece, lampiony, różnego rodzaju latarenki i lampy olejowe tworzą w ogrodzie najbardziej magiczną atmosferę. Ich światło jest delikatne i bardzo romantyczne. Nie ma nic przyjemniejszego niż położyć się na leżaku w ciepły, letni wieczór i podziwiać rozgwieżdżone niebo przy blasku takiego dyskretnego oświetlenia. Nie należy pozostawiać ognia bez opieki. Trzeba zwracać uwagę na utrzymanie właściwej odległości płomieni od materiałów łatwopalnych.

Innym rodzajem oświetlenia żywym ogniem są pochodnie i świece. Pochodnie można wbić w ziemię lub trawnik w ogrodzie albo włożyć je do dużych waz, jeśli chcemy rozświetlić np. taras lub balkon. Świece ustawiamy na podstawkach i po zakończonym pobycie w ogrodzie gasimy je dokładnie. Nigdy nie zostawiamy zapalonych, gdy sami udajemy się już na odpoczynek.

Koszty oświetlenia

Profesjonalny kabel do zakopania w ziemi kosztuje około 3-8 zł za metr bieżący (w zależności od producenta), lampy zaś od 35 zł do kilkuset zł. Do tego należałoby doliczyć koszt podłączenia każdej lampy. Elektryk zażyczy sobie za każdy punkt od 100 do 150 zł. Trochę taniej kształtuje się cena lamp niskiego napięcia. Najtańsze, ale i najmniej efektowne i efektywne są solary. Nie wymagają one okablowania ogrodu oraz ich eksploatacja nic nie kosztuje (nie pobierają prądu), jednak nie dają światła o dużej sile i dzięki nim nie możemy uzyskać zamierzonego efektu.

Fot. Danuta Młoźniak - Gardenarium