Najbardziej imponująca wśród szachownic jest Fritillaria imperialis czyli szachownica cesarska - elita tego gatunku, potocznie zwana cesarską koroną. Roślina należy do rodziny liliowatych (Liliaceae). Do Europy przybyła z Persji. W środowisku naturalnym występuje w Iranie, Afganistanie i północno-wschodnich Himalajach.

Po raz pierwszy zakwitła w 1576 r. w ogrodach cesarskich w Wiedniu. Ta wysoka na 60-100 cm roślina zwraca na siebie uwagę dość wczesnym kwitnieniem, bo już w kwietniu - maju oraz pięknymi, dzwonkowatymi kwiatami w kolorach: pomarańczowym (odmiana 'Aurora'), czerwonym ( odmiana 'Rubra'), żółtym (odmiana 'Lutea') lub pomarańczowo-brązowym (odm.''Orange Brillant'), a także charakterystyczną rozetą liści nad okwiatem.

Cesarska korona jest rośliną cebulową. Jej cebula - kulista, bez łuski okrywającej, z charakterystycznym wgłębieniem po pędzie - jest duża, w obwodzie może mieć od 15 do 20 cm. Ma żółte zabarwienie i specyficzny, nieprzyjemny zapach. Wyrastający z niej pęd jest sztywny, gruby, mięsisty, w dolnej części obficie ulistniony, zanika on w 3 - 4 tygodniu po kwitnieniu. Szczyt pędu wieńczą liście zebrane w pióropusz. Pod pióropuszem zwisa kilka do kilkanastu okazałych kwiatów o długości około 7 cm.

Warunki uprawy

Korony cesarskie najlepiej rosną i kwitną na stanowisku słonecznym lub lekko zacienionym. Gleba musi być głęboko uprawiona, żyzna, wilgotna, przepuszczalna, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Cebule pochylone pod kątem 40 stopni sadzimy w końcu sierpnia, aby przed zimą zdążyły się dobrze ukorzenić. Posadzone należy podlać.

Ponieważ cebule są duże trzeba je sadzić na głębokość 20 cm, w odległości 40 cm od siebie. Zbyt gęste sadzenie jest przyczyną drobnienia cebul i zaprzestania kwitnienia. Jeśli gleba jest zwięzła, słabo przepuszczalna, to na dnie dołka trzeba ułożyć jako drenaż, warstwę piasku lub żwiru, która zapobiegnie zagniwaniu cebul. W czasie wegetacji rośliny używamy nawozów ze zwiększoną dawką potasu.

Po zaschnięciu pędów cebule można zostawić w ziemi albo wykopać w końcu czerwca - na początku lipca i przesypane wilgotnym torfem lub piaskiem przechowywać w temperaturze 17 - 20 st.C, co gwarantuje kwitnienie w następnym roku. W niższej temperaturze mogą nie zawiązać się pąki kwiatowe. Przechowywane w temperaturze poniżej 9 st.C rośliny na pewno nie zakwitną, ale mogą wydać sporo cebul przybyszowych.

Rozmnażanie

Koronę cesarską rozmnażamy przez cebulki przybyszowe oddzielane od cebul matecznych przy okazji przesadzania. Także z nasion, ale to żmudny proces trwający kilka lat.

Choroby i szkodniki

Największym zagrożeniem dla cebul szachownicy jest nadmierna wilgotność, która może być przyczyną mokrej zgnilizny. Zaatakowane cebule gniją i giną. Unikajmy zatem sadzenia bez drenażu. W miejscu, gdzie ta choroba wystąpiła nie można sadzić cebulowych przez co najmniej trzy lata.

Szachownic nie powinno się też sadzić w pobliżu lilii i tulipanów. Groźnym szkodnikiem korony cesarskiej jest poskrzypka liliowa, którą można niszczyć mechanicznie przez zbieranie lub odpowiednimi preparatami chemicznymi.

Mrozoodporność cesarskiej korony jest całkowita. Pamiętać jednak trzeba o jej wrażliwości na wiosenne przymrozki i w przypadku ich zapowiedzi należy nakryć rośliny grubą agrowłókniną.

Zastosowanie

Szachownica cesarska będzie się pięknie komponować z roślinami kwitnącymi w tym samym czasie, np. z szachownicą perską lub narcyzami na tle iglaków. Najpiękniej jednak będzie wyglądać w dużej grupie na trawniku albo wśród zielonych roślin zadarniających. Urokliwe są też zestawienia z lakiem pachnącym, bratkami i niezapominajkami. Także na tle żywopłotu z kwitnących na biało tawuł wczesnych będzie wyglądała zachwycająco.

Inne szachownice:

• Fritillaria meleagris
• Fritillaria michailovskyi

fot. Barbara Krajewska, Danuta Młoźniak