Vanda to rodzaj z rodziny storczyków (Orchidaceae), które są bardzo wysoko cenione ze względu na bardzo duże i efektowne kwiaty, w dodatku pachnące, niezwykle trwałe i intensywnie kolorowe, często w nieregularne plamki.

Rodzaj Vanda liczy około 50 gatunków. Przeważnie w naturze są epifitami, często rosną na skałach i rzadziej w ziemi. Miejsca ich występowania to Indie, Himalaje, Azja, Indonezja, Filipiny, Nowa Gwinea, południowe Chiny i północna Australia.

Budowa tych roślin różni się w zależności od typu środowiska, w którym żyją, ale większość posiada dobrze rozbudowane korzenie powietrzne, którymi pobierają wilgoć i składniki pokarmowe. Nie mają pseudobulw lecz skórzaste, odporne na suszę liście.

Kwiaty są duże, płaskie i mają różnorakie kolory: żółto-brązowe, białe, pomarańczowe, różowe, zielone, czerwone w odcieniach i prawie czarne. Niespotykany jest też kolor niebieski. Vanda coerulea ma kwiaty prawie niebieskie. Wśród storczyków tylko Thelymitra crinita z Australii wytwarzają kwiaty, które są naprawdę "niebieskie", drugim jest Aganisia cyanea z północnej Ameryki Południowej, o metalicznie niebieskich kwiatach.

Niebieskie storczyki Vanda hodowcy wykorzystują do krzyżówek międzygatunkowych i międzyrodzajowych. Kwiaty utrzymują się od dwóch do trzech tygodni. W naturze storczyki Vanda są gatunkami zagrożonymi.

Te rośliny zachwycą każdego nie tylko swoją urodą, ale także ze względu na sposób uprawy, jako wiszące w powietrzu rośliny bez ziemi. Muszę przyznać, że byłam zaszokowana kiedy je po raz pierwszy zobaczyłam w ogrodzie botanicznym w Niemczech, a potem w naszych kwiaciarniach, kiedy to już stały się u nas dostępne. Często je widuję także w dziale storczyki na warszawskiej giełdzie kwiatowej. Zachwycają w mieszkaniu ustawione w wysokich, surowych, szklanych naczyniach lub przytwierdzone do malowniczych konarów.

Storczyki Vanda pomimo swej niezwykłości i sporych wymagań uprawowych, mogą być uprawiane w domu, chociaż sporo jest opinii, że to nie są rośliny dla początkujących, a nawet dla bardziej doświadczonych ogrodników, ponieważ wymagają one zapewnienia pewnych warunków, niemożliwych do osiągnięcia w domu. Ich uprawa jednak może się udać i mogą przez dłuższy czas zdobić nasze okna zawieszone w jasnym miejscu. Uważam, że wszyscy miłośnicy storczyków mimo wszystko powinni spróbować, bo warto.

Podłoże i nawożenie

W zasadzie gatunki epifityczne możemy nawet uprawiać bez podłoża. Rośliny umiejscawiamy w wiszących, ażurowych koszach. Pozwalają one na swobodny rozrost korzeni, które nie lubią być uszkadzane, ponieważ może to powodować zrzucanie kwiatów.

Podłoże powinno być lekkie i gruboziarniste. Specjalne dla storczyków. Na zagranicznych stronach poświęconych temu storczykowi podają, że do wiszących koszyków najlepsze będą kawałki paproci Osmunda, zawierające związki odżywcze. Zapewniają dobrą cyrkulację powietrza w korzeniach.

Przed użyciem tego podłoża należy je dobrze namoczyć w wodzie, następnie podsuszyć w chłodnym pomieszczeniu aby nie było mokre, a wilgotne i dopiero wykładać nimi koszyczek. Gdy storczyki uprawiamy w doniczkach (gatunki skalne i naziemne) wymagają codziennego podlewania.

Jeśli chodzi o dokarmianie, należy to robić raz na tydzień specjalnymi odżywkami dla storczyków. Niektóre źródła podają, że nawozić trzeba co dwa tygodnie, a od jesieni co miesiąc. Wydaje mi się, że jak ze wszystkim - nie należy przesadzić i zawsze lepiej dać mniejsze stężenie niż za duże. Vanda są wrażliwe na zasolenie i zaleca się przepłukiwanie korzeni czystą wodą, aby wypłukać przed kolejnym nawożeniem nadmiar soli.

Vanda potrzebują wysokiej wilgotności i wysokiej temperatury, jasnego światła i dobrej cyrkulacji powietrza.

Podlewanie i zamgławianie

Zasada jest taka: im wyższa temperatura tym więcej wody. Im zimniej tym mniej wody. Okresy "zalewania deszczem" powinny się przeplatać z okresami suszy. Tak jak w naturze. To można im zapewnić tylko w szklarni, dlatego spotykamy je głównie w ogrodach botanicznych. Optymalna wilgotność powietrza wynosi 80%.

W okresie sezonu wegetacyjnego (czerwiec - wrzesień) wymagają dużo wody. Podlewamy w zależności w jakich naczyniach rosną. W koszyczkach wymagają wody codziennie. W doniczkach lub glinianych dzbanach rzadziej, co 4-5 dni. Przed kolejnym podlaniem korzenie powinny być suche. Potem po sezonie zachowujemy podłoże wilgotne, ale nie pozwalamy korzeniom całkowicie wyschnąć. Najlepiej podlewać rano, aby zapobiec zakażeniom bakteryjnym i grzybowym. Używamy wody deszczowej lub destylowanej.

Światło i temperatura

Vanda lubią dużo światła, dlatego umiejscawiamy je w pobliżu dobrze nasłonecznionego okna. Jednak latem muszą być chronione zwłaszcza przed palącym, zachodnim słońcem po południu. Przy zapewnieniu powyższych wymogów mogą kwitnąć nawet dwa- trzy razy w roku. Optymalna temperatura uprawy w nocy 13 - 21 stopni C, w dzień 18 - 35 stopni C. Mogą być uprawiane na zewnątrz pod koronami drzew.

Choroby i szkodniki

Główną przyczyną chorób i szkodników są niewłaściwe warunki uprawy. Szara pleśń pojawia się na martwych szczątkach rośliny, powodując brązowienie kwiatów. Zbyt duża wilgotność i niska temperatura powodują plamistość liści. Groźne są także choroby bakteryjne, które objawiają się nieprzyjemnym zapachem i zbutwiałym, "mokrym" wyglądem roślin. Są bardzo groźne i w krótkim czasie mogą prowadzić do obumarcia storczyka.

Ze szkodników mogą wystąpić tarczniki lub wełnowce.

Przesadzanie

Zbyt częste przesadzanie nie jest zalecane, ponieważ korzenie są dość kruche. Dopuszcza się ten zabieg co dwa lub trzy lata, zwłaszcza wtedy, gdy roślina nie wydaje już kwiatów. Przy okazji przesadzania czyścimy z obumarłych korzeni i wybieramy większy pojemnik lub kosz, aby roślina swobodnie się zmieściła. Można też ostrożnie usunąć żółte i martwe liście.

Rozmnażanie

Storczyki Vanda rosną z jednego pnia. Starsze okazy mogą produkować małe sadzonki w miejscu nieaktywnych pąków bocznych na głównej łodydze. Po roku odcinamy je od rośliny macierzystej i sadzimy w doniczce lub koszu jako samodzielne rośliny. Powinny zakwitnąć w trzecim roku.

Zmuszanie do ponownego kwitnienia

Po okresie spoczynku, ponowne kwitnienie storczyków Vanda mogą zainicjować nieco niższe temperatury i jasne światło. Gdy pojawią się pąki kwiatowe, należy podnieść wilgotność powietrza.

Zachęcam do zakupu tych pięknych storczyków i spróbowania swoich sił w ich uprawie. Może się okazać, że nasze warunki im odpowiadają i będziemy się cieszyć egzotycznym pięknem i zapachem niesamowitych kwiatów.

Fot. Danuta Młoźniak