Ciemiernik (Helleborus) należy do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) i liczy około 20 gatunków. W stanie dzikim występuje w Europie (poza północną). Osiąga wysokość do 70 cm. Liście ma skórzaste, a kwiaty najczęściej w kolorze białym, różowym, zielonym, czerwonym, czarnym, często barwnie nakrapiane. Jest rośliną trującą. Zawierają trującą substancję - heleborynę, która po spożyciu wywołuje zatrucie. Sok natomiast może spowodować powstawanie pęcherzy na skórze. Dlatego wszelkie prace przy tych roślinach najlepiej wykonywać w rękawiczkach.

Ciemierniki zachwycają od zimy do wiosny i pewnie nie byłyby tak popularne, gdyby nie ta nietypowa pora kwitnienia. A to wszystko dzięki hodowcom. To oni stworzyli takie odmiany, które potrafią zakwitnąć już w grudniu. Dzięki ciemiernikom zimowy ogród nabierze niezwykłości, jeśli tylko uda nam się zdobyć i posadzić ciekawe odmiany. A lista odmian stale się powiększa.

W Polskiej florze występuje ciemiernik czerwonawy, c. purpurowy (Helleborus purpurascens), ciemiernik zielony (Helleborus viridis).

Gatunki uprawiane to:

• ciemiernik abchaski (Helleborus abchasicus)
• ciemiernik biały (Helleborus niger)
• ciemiernik błękitnawy (Helleborus lividus)
• ciemiernik bośniacki (Helleborus bosniacus)
• ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus)
• ciemiernik gajowy (Helleborus dumetorum)
• ciemiernik istryjski (Helleborus istriacus)
• ciemiernik kaukaski (Helleborus caucasicus)
• ciemiernik korsykański (Helleborus corsicus)
• ciemiernik ogrodowy (Helleborus hybridus hort.)
• ciemiernik okrągłolistny (Helleborus cyclophyllus)
• ciemiernik rdzawoczerwony (Helleborus atrorubens)
• ciemiernik serbski (Helleborus serbicus)
• ciemiernik tybetański (Helleborus thibetanus)
• ciemiernik wielodzielny (Helleborus multifidus)
• ciemiernik wonny (Helleborus odorus)
• ciemiernik wschodni (Helleborus orientalis)

Uprawa ciemierników

Ciemierniki lubią stanowisko częściowo zacienione, glebę próchniczną, przepuszczalną i stale wilgotną. W warunkach naturalnych rosną na glebach wapiennych. Aby je prawidłowo posadzić, należy wykopać dołek, który głęboko przekopujemy z dodatkiem gliny i wapna. Ponadto dodajemy kompost lub rozłożony obornik.

Rośliny te nie lubią częstego przesadzania i przenoszenia z miejsca na miejsce, gdyż mają mięsiste korzenie, które podczas tego zabiegu mogą ulec uszkodzeniu. Ciemierniki łatwo się rozsiewają i wokół rośliny matecznej wyrasta mnóstwo małych roślinek. Oddzielamy je i wysadzamy do doniczek, a potem, gdy podrosną, na miejsce stałe. Jeśli zbierzemy nasiona, możemy samy wysiewać zaraz po zbiorze, bo szybko tracą zdolność kiełkowania. Kwiaty otrzymujemy często dopiero po 4 latach.

Aby zapobiec nadmiernemu wysiewaniu, ścinamy kwiaty zaraz po przekwitnięciu. Inną metodą rozmnażania jest podział dużych roślin. Robimy to w sierpniu/wrześniu, dzieląc karpę na kilka części, każda z kilkoma liśćmi i pąkami. Ciemierniki są długowieczne, po latach tworzą wielkie kępy z dużą ilością kwiatów. Tworzeniu pąków kwiatowych sprzyja ciepła i wilgotna pogoda latem, susza natomiast bardzo im szkodzi.

Zestawienia ciemierników z innymi roślinami

Ciemierniki mogą rosnąć pod wiosennymi, kwitnącymi krzewami, w towarzystwie zawilców, prymulek, sasanek, przylaszczek oraz ranników, a także wiosennych kwiatów cebulowych (narcyzy, hiacynty, krokusy i przebiśniegi). Nadają się do założeń naturalistycznych, jak również do ogrodów skalnych. Możemy je komponować z innymi roślinami zimozielonymi np. bergeniami, kopytnikiem, epimedium, bluszczem, a także wcześnie kwitnącymi krzewami, jak oczar czy wawrzynek.

Ostatnio hodowcy zaczęli sprzedawać ciemierniki zimą jako bujne rośliny doniczkowe lub w zestawieniach z innymi roślinami, a także na kwiat cięty, gdyż są bardzo trwałe.

Fot. Danuta Młoźniak Gardenarium