Kosaćce (Iris) ze względu na różnorodność gatunków i odmian oraz możliwości ich wykorzystania należą niewątpliwie do jednych z najbardziej lubianych bylin ogrodowych. Wśród nich znajdziemy rośliny na rabaty, skalniaki, do obsadzania oczek wodnych, a także na kwiat cięty.

Bogactwo form i subtelność barw kosaćców zauważyli już starożytni Grecy, którzy kwiaty te nazwali imieniem bogini tęczy - Iris. W warunkach naturalnych kosaćce rosną w strefie umiarkowanej półkuli północnej.

W każdym ogrodzie znajdują się zarówno miejsca zacienione jak i półcieniste. Wielokrotnie mamy kłopot z doborem nasadzeń na te stanowiska. Zadajemy sobie pytanie, jaka roślina będzie się tu dobrze czuła?

W swoich artykułach chciałabym zwrócić uwagę na rośliny, które wypróbowałam w moim ogrodzie. Polubiłam je i uważam za godne polecenia, gdyż są doskonale przystosowane do naszych warunków klimatycznych, poza tym ładne i niekłopotliwe, a mało znane. Wprawdzie rozrastają się samoistnie i rozsiewają, ale ich nadmiar można bez problemu usunąć.

Corydalis cheilantifholia - kokorycz paprociolistna to również kolejna roślina, ktorą polubiłam i polecam. Pochodzi z zachodnich i środkowych Chin. Jest to zimozielona bylina, rosnąca do wysokości 30 cm, a wyglądem przypomina delikatną paproć, choć nie jest członkiem rodziny paproci, jak sugeruje jej wygląd.

Tworzy kępy lancetowatych liści o długości do 30 cm. Głęboko powycinane liście zmieniają kolor w ciągu roku. Młode są brązowe, potem zielenieją, a jesienią stają się srebrno-zielone. Pozostają dekoracyjne przez cały sezon, a w łagodniejszym klimacie są nawet zimozielone.

Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) to krótkowieczna bylina należąca do rodziny astrowatych, potocznie nazywana ostem górskim.

Jej naturalnym środowiskiem są gorące, suche zbocza górskie. Występuje w rejonach alpejskich w południowej i centralnej Europie oraz w południowej części Polski, w Tatrach, Beskidach, Sudetach i Pieninach.

Eryngium bourgatii (mikołajek iberyjski) to najbardziej znany mikołajek należący do rodzaju Eryngium, zawierającego około 230 gatunków roślin jednorocznych i bylin, z bezwłosymi, zwykle kolczastymi liśćmi i kwiatostanami w kształcie kopuły, przypominającymi osty. Kwiaty są atrakcyjne, skupione w ciasnych kwiatostanach, wokół których widoczne są kolczaste wypustki.

Roślina ta pochodzi z Półwyspu Iberyjskiego, choć w większości mikołajki pochodzą z Ameryki Południowej, gdzie rosną na skalistych i nadbrzeżnych obszarach.

Jest to bylina z pięknymi, zielonymi, marmurkowatymi i kłującymi, powycinanymi liśćmi ze srebrnymi żyłkami. Te, które się pierwsze wiosną pojawiają, są subtelnie zróżnicowane kolorem i wyglądają imponująco. Są widoczne na rabacie już z daleka. Kolor marmurkowy i ciemnozielony, świetnie wygląda w ogrodzie, zwłaszcza wśród okazałych kęp traw.

Przedstawiam piękną szałwię (Salvia discolor) pochodzącą z Peru (Andy), odkrytą przez Williama Robinsona w 1933 roku. Ten gatunek zobaczyłam po raz pierwszy w tym roku, w Wollerton Old Hall Garden i bardzo mnie zainteresował. Co prawda można tę szałwię uprawiać w gruncie w strefie nieco cieplejszej od naszej, gdzie mrozy nie są niższe niż -7 stopni, (strefa 9 -10), ale mimo to - można spróbować. Warto ją posadzić w donice i traktować jako roślinę jednoroczną - sezonową, a będzie kwitła całe lato aż do przymrozków.

Jeżówki (Echinacea) to fantastyczne byliny na słoneczne miejsca w ogrodzie. Słowo "echinacea" pochodzi od greckiego "echinos", co oznacza "jeż". Kraj ich pochodzenia to Stany Zjednoczone, gdzie rosną na suchych preriach i wzgórzach. Jeżówki są bylinami często spotykanymi w ogrodach i najbardziej znanymi z tego, że przyciągają motyle. Często wykorzystuje się je także na kwiat cięty. Na rabatach kwitną długo - całe lato aż do jesieni, a gdy przekwitną, na roślinach pozostają ozdobne, kłujące środki, które zdobią ogród zimą i mogą być stosowane jako dodatek do suchych bukietów.

Peonie zakorzenione są głęboko w pamięci prawie każdego z nas, bo wiążą się z jakimś wspomnieniem. Kiedy byłam dzieckiem mama stawiała je w wazonie na stole i pamiętam, jak wtedy obłędnie pachniały. To kwiaty utożsamiające najwyższą elegancję i piękno. Przez wieki ludzie myśleli o piwoniach, jako najpiękniejszych kwiatach na świecie.

Historia uprawy tych roślin sięga VII wieku. Były one uprawiane w Japonii, Chinach i pozostały w ogrodach Europy od czasów wypraw krzyżowych. W starożytnych Chinach stanowiły symbol dobrobytu, pożądane przez bogatych ludzi i uprawiane w Ogrodzie Cesarskim. Aby kupić cenione okazy trzeba było zapłacić równowartość trzech domów. Niektóre uwzględniano także w posagu panny młodej. Wszystkie części są trujące, jednak to znane rośliny używane w medycynie.

W ogrodzie mojego dziadka róże były dominującym akcentem. W sumie oprócz róż nie było nic. Do dziś pamiętam te równe grządki, na nich równo posadzone, w równych odległościach... róże. W ich sąsiedztwie nic nie rosło, ponieważ panowało wówczas przekonanie, że róże nie lubią towarzystwa. Widok był piękny i niezapomniany, ale krótkotrwały. Róże przekwitały, liście na koniec sezonu nie były już zbytnią ozdobą, a goła ziemia wokół krzewów wciąż wymagała odchwaszczania.

Na szczęście tradycje się zmieniają i teraz w ogrodach różanych coraz częściej widać również inne rośliny, byliny i krzewy, a nawet ozdobne trawy. Polecam takie rozwiązanie, wówczas ogród jest ozdobą przez cały sezon, nawet wtedy gdy róże przekwitną. Zimozielone krzewy liściaste czy iglaki stanowią wspaniałe tło. Wczesną wiosną kwitnące cebulowe (krokusy, tulipany) rozświetlą rabaty tysiącem kolorów, a na jesień, gdy róże "gasną", powinności dopełnią dalie, astry, chryzantemy.

Pierwiosnki, zwane też prymulkami to jedne z pierwszych kwiatów wiosny. Nazwa wywodzi się od słowa primus - wczesny. Ich wesołe, kolorowe kwiaty dodają nam energii, gdy tylko marzec zrobi się ciepły. Zakwitają w gruncie. Jako pierwsze pojawiają się kwiaty pierwiosnka wyniosłego (Primula elatior), ząbkowanego (Primula denticulata) i gruzińskiego (Primula juliae).

Nieco później (kwiecień, maj) zaczynają kwitnienie inne gatunki, a mianowicie dziko rosnący w Polsce pierwiosnek lekarski (Primula officinalis), bezłodygowy (Primula acaulis) i łyszczak (Primula auricula), a także pochodzące od niego pierwiosnek omszony (Primula x pubescens), omączony (Primula farinosa) i zarzyczkowaty (Primula cortusoides).

Latem kwitną pierwiosnki japońskie (Primula japonica), Viala (Primula vialii), kwiecisty (Primula florindae), przyprószony (Primula pulve) i Beesa (Primula beesiana).